Loader logo

Bong gân: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

thumbnail
By Optimal365 Chiropractic
16/01/2025
|

Bong gân là một trong những chấn thương phổ biến ở hệ cơ xương khớp, đặc biệt là ở những người thường xuyên tham gia hoạt động thể thao hoặc lao động nặng nhọc. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, và biện pháp điều trị không chỉ giúp bạn khắc phục nhanh chóng mà còn giúp phòng tránh hiệu quả trong tương lai.

Bong gân là gì? Nguyên nhân gây bong gân

Bong gân là gì?

Bong gân là tình trạng dây chằng bị căng quá mức, tổn thương hoặc rách do áp lực vượt quá khả năng chịu đựng của chúng. Dây chằng là các mô liên kết chắc chắn, có nhiệm vụ cố định và duy trì sự ổn định của khớp, đồng thời hạn chế sự di chuyển quá mức hoặc không tự nhiên của các khớp. Bong gân có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể nhưng thường gặp nhất ở cổ chân, cổ tay, đầu gối và ngón tay.

BONG GÂN LÀ GÌ

Phân biệt bong gân và căng cơ

  • Bong gân: Là tổn thương dây chằng, xảy ra tại các khớp như cổ chân, cổ tay, đầu gối. Bong gân gây đau, sưng nề, bầm tím và thường hạn chế khả năng di chuyển của khớp.
  • Căng cơ: Là tình trạng cơ hoặc gân (mô kết nối cơ với xương) bị kéo giãn hoặc rách, thường xảy ra ở các nhóm cơ lớn như cơ đùi, cơ bắp chân, hoặc cơ vùng lưng. Căng cơ có thể gây đau cục bộ, chuột rút và yếu cơ.

Nguyên nhân gây bong gân

Chấn thương khi vận động:

  • Thực hiện các động tác đột ngột như nhảy, đổi hướng nhanh, hoặc xoay khớp không đúng cách.
  • Hoạt động thể thao cường độ cao mà không khởi động đúng cách (bóng đá, bóng rổ, tennis).

Tai nạn trong sinh hoạt:

  • Trượt ngã hoặc bước hụt chân.
  • Va đập mạnh vào đồ vật hoặc bề mặt cứng.

Tính chất nghề nghiệp:

  • Công việc đòi hỏi phải mang vác vật nặng hoặc làm các động tác lặp đi lặp lại như khuân vác, leo trèo.
  • Nguy cơ cao ở những người làm việc trong môi trường trơn trượt hoặc không an toàn.

Dấu hiệu nhận biết và phân loại mức độ bong gân

Dấu hiệu bong gân dễ nhận biết

  • Đau nhức đột ngột: Cơn đau xuất hiện ngay sau chấn thương, tăng lên khi di chuyển hoặc cử động vùng bị ảnh hưởng.
  • Sưng nề: Vùng bị bong gân thường sưng nhanh chóng, có thể kèm theo cảm giác căng tức.
  • Bầm tím: Do tổn thương mạch máu, gây hiện tượng tụ máu dưới da dẫn đến xuất hiện vết bầm tím quanh khu vực bị tổn thương.
  • Giới hạn vận động: Khả năng cử động hoặc chịu lực của khớp bị giảm đáng kể. Trong một số trường hợp, khớp có thể cảm giác lỏng lẻo hoặc mất ổn định.

Dấu hiệu nhận biết và phân loại mức độ bong gân

Phân loại mức độ bong gân

  • Độ I (Nhẹ): Dây chằng bị kéo giãn nhẹ mà không gây rách. Triệu chứng thường bao gồm đau nhẹ, sưng ít, không làm mất hoàn toàn khả năng vận động.
  • Độ II (Trung bình): Dây chằng bị rách một phần, gây đau vừa đến nặng, sưng và bầm tím rõ rệt. Khớp có thể trở nên không ổn định.
  • Độ III (Nặng): Dây chằng bị rách hoàn toàn, gây đau dữ dội, sưng lớn, bầm tím lan rộng, và khớp không thể chịu được trọng lực hoặc cử động.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, tổn thương dây chằng kèm theo có thể gây ảnh hưởng đến gân, cơ hoặc xương liên quan. Do đó, việc chẩn đoán chính xác qua hình ảnh y khoa như X-quang hoặc MRI là cần thiết.

Các vị trí bong gân phổ biến

Bong gân cổ chân: Đây là vị trí bong gân phổ biến nhất, thường xảy ra khi bàn chân bị xoắn hoặc lật sai hướng trong khi di chuyển. Các động tác đột ngột trong thể thao hoặc đi bộ trên địa hình không bằng phẳng là nguyên nhân chính.

Bong gân cổ tay: Thường xảy ra khi ngã chống tay hoặc thực hiện động tác đột ngột sử dụng lực lớn ở cổ tay. Thường gặp ở người chơi các môn thể thao như bóng chuyền hoặc trượt patin.

Bong gân khớp gối: Xảy ra khi đầu gối bị xoắn hoặc chịu lực không đúng cách, thường gặp trong các môn thể thao như bóng đá, bóng rổ hoặc cầu lông. Tổn thương này thường kèm theo đau nặng và cảm giác lỏng lẻo ở khớp gối.

Các vị trí bong gân phổ biến

Bong gân ngón tay, khuỷu tay, vùng lưng:

  • Ngón tay: Xảy ra khi có lực tác động trực tiếp, thường gặp trong thể thao như bóng rổ, bóng chuyền.
  • Khuỷu tay: Thường gặp ở người chơi golf hoặc tennis do sử dụng lực lớn trong các động tác lặp đi lặp lại.
  • Vùng lưng: Xảy ra khi thực hiện động tác nâng vật nặng sai tư thế hoặc xoay lưng quá mức.

Lưu ý: Một số nghiên cứu cho thấy người có tiền sử bong gân ở vị trí nhất định có nguy cơ cao tái phát chấn thương ở cùng vị trí nếu không thực hiện các biện pháp phục hồi và phòng ngừa đầy đủ.

Có thể bạn quan tâm: Bong Gân Mắt Cá Chân: Dấu Hiệu Và Phương Pháp Điều Trị

Cách điều trị bong gân hiệu quả

Theo American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS), R.I.C.E là phương pháp điều trị sơ cứu an toàn và hiệu quả cho bong gân cấp tính. 

Sơ cứu khi bị bong gân

R.I.C.E là nguyên tắc sơ cứu tiêu chuẩn, được các chuyên gia y tế khuyến nghị nhằm giảm đau, giảm sưng và ngăn ngừa tổn thương nghiêm trọng hơn:

Rest (Nghỉ ngơi):

Hạn chế di chuyển và tránh áp lực lên vùng bị tổn thương. Nghỉ ngơi ít nhất 24 – 48 giờ sau chấn thương, đặc biệt với các vị trí như cổ chân, cổ tay hoặc đầu gối. Sử dụng nạng hoặc thiết bị hỗ trợ để giảm tải trọng lên khu vực bị bong gân nếu cần.

Ice (Chườm đá):

Dùng túi đá lạnh hoặc khăn bọc đá chườm trực tiếp lên vùng bị bong gân trong 15 – 20 phút mỗi lần, lặp lại mỗi 2 – 3 giờ trong vòng 48 giờ đầu tiên. Không chườm đá trực tiếp lên da để tránh bỏng lạnh, luôn sử dụng một lớp vải hoặc khăn bảo vệ.

Compression (Băng ép):

Sử dụng băng thun hoặc băng nén chuyên dụng để băng vùng bị bong gân. Không băng quá chặt, để tránh cản trở lưu thông máu. Dấu hiệu băng quá chặt bao gồm tê bì, lạnh hoặc đổi màu vùng băng ép. Băng nén cần được nới lỏng khi đi ngủ hoặc nghỉ ngơi dài.

Elevation (Kê cao):

Giữ vùng bị bong gân cao hơn mức tim để giúp giảm sưng và hỗ trợ lưu thông máu. Đặt một chiếc gối hoặc vật nâng hỗ trợ dưới chân hoặc tay trong khi nghỉ ngơi.

Sơ cứu khi bị bong gân

Phương pháp điều trị theo mức độ bong gân

Độ I (Nhẹ):

  • Điều trị:

Nghỉ ngơi và hạn chế vận động vùng bị tổn thương trong vài ngày đầu tiên. Chườm đá để giảm sưng, đau. Mỗi lần chườm kéo dài 15 – 20 phút, thực hiện 3 – 4 lần/ngày trong 48 – 72 giờ đầu. Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau và viêm.

  • Lưu ý: Tránh áp lực lên vùng bị bong gân cho đến khi hết đau. Tập các bài tập nhẹ để duy trì sự linh hoạt khi triệu chứng giảm dần.

Độ II (Trung bình):

  • Điều trị:

Kết hợp các biện pháp ở độ I như nghỉ ngơi, chườm đá, và dùng thuốc giảm đau. Hỗ trợ vật lý trị liệu, bao gồm các bài tập tăng cường sức mạnh và cải thiện độ linh hoạt của dây chằng. Sử dụng thiết bị hỗ trợ như nẹp cố định hoặc băng thun để bảo vệ khớp.

  • Thời gian phục hồi: Cần từ 3 – 6 tuần để phục hồi hoàn toàn, tùy thuộc vào mức độ tổn thương.

Độ III (Nặng):

  • Điều trị:

Phẫu thuật tái tạo dây chằng: Áp dụng khi dây chằng bị rách hoàn toàn hoặc không thể tự lành. Phẫu thuật thường sử dụng mảnh ghép tự thân (lấy từ dây chằng khác trong cơ thể) hoặc mảnh ghép nhân tạo.

Chương trình phục hồi chức năng: Vật lý trị liệu kéo dài từ 3 – 6 tháng để phục hồi khả năng vận động và tăng cường sức mạnh dây chằng. Các bài tập chuyên sâu được thiết kế để giảm nguy cơ tái phát.

Vật lý trị liệu tại Optimal365 Chiropractic có gì đặc biệt?

Tại Optimal365 Chiropractic, người bị bong gân sẽ được áp dụng các phương pháp trị liệu tiên tiến, kết hợp giữa công nghệ cao và trị liệu cơ chuyên sâu. Phương pháp này giúp giảm nhanh đau nhức, tiêu sưng viêm, phục hồi hiệu quả vùng cơ xương khớp bị tổn thương, đồng thời tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt cho cơ bắp. Cụ thể:

Trị liệu công nghệ cao:

Sử dụng các thiết bị hiện đại như điện xung, laser công suất cao, tecar, liệu pháp sóng xung kích (shockwave therapy), máy kéo giãn cột sống, và máy điều trị laser chuyên sâu. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm đau và sưng viêm tại vùng bong gân mà còn hạn chế phù nề, kiểm soát viêm cơ xương khớp và ngăn ngừa tái phát. Ngoài ra, máy móc hỗ trợ phá vỡ co thắt cơ sâu, kích thích tăng sinh collagen, giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh hơn gấp 5 lần so với phương pháp truyền thống.

Trị liệu cơ chuyên sâu:

Phương pháp này tập trung vào việc giải tỏa các điểm đau trigger point, giảm co cứng và xơ hóa cơ tại vùng bị bong gân. Đồng thời, nó còn giúp tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của nhóm cơ liên quan, cải thiện tuần hoàn máu, cung cấp oxy và dưỡng chất đến khu vực bị tổn thương, từ đó hỗ trợ phục hồi cơ xương khớp nhanh chóng.

Phác đồ điều trị cá nhân hóa:

Mỗi bệnh nhân tại Optimal365 Chiropractic sẽ được xây dựng một phác đồ trị liệu riêng, dựa trên mức độ bong gân và tình trạng cụ thể. Điều này đảm bảo mang lại hiệu quả điều trị tối ưu và rút ngắn thời gian hồi phục.

Lưu ý: Với trường hợp không điều trị đúng cách, có thể dẫn đến lỏng khớp mãn tính hoặc tăng nguy cơ viêm khớp trong tương lai. Cần tái khám định kỳ để đánh giá tiến trình phục hồi.

Bong gân cần bao nhiêu thời gian để phục hồi? 

Thời gian hồi phục phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương:

  • Độ I: Phục hồi nhanh chóng trong 1-2 tuần, với sự hỗ trợ từ nghỉ ngơi và điều trị cơ bản.
  • Độ II: Mất từ 3-6 tuần để phục hồi hoàn toàn. Trong thời gian này, bệnh nhân có thể cần tham gia vật lý trị liệu để khôi phục chức năng.
  • Độ III: Thời gian phục hồi kéo dài từ 3-6 tháng hoặc lâu hơn nếu cần phẫu thuật tái tạo dây chằng. Phục hồi sau phẫu thuật đòi hỏi một chương trình vật lý trị liệu chi tiết để khôi phục khả năng vận động và ổn định khớp.

Bị bong gân cần làm gì để phòng ngừa?

Khởi động trước khi tập luyện:

  • Tăng cường lưu thông máu và chuẩn bị cơ, dây chằng cho các hoạt động thể chất.
  • Thực hiện các bài tập kéo giãn và làm nóng trong 5 – 10 phút trước khi bắt đầu.

Sử dụng dụng cụ bảo hộ:

  • Mang băng bảo vệ cổ tay, cổ chân hoặc giày phù hợp khi chơi các môn thể thao đối kháng.
  • Đảm bảo môi trường tập luyện và thi đấu an toàn để giảm nguy cơ chấn thương.

Rèn luyện cơ bắp:

  • Các bài tập tăng cường cơ quanh khớp (như squat, lunge) giúp giảm tải trọng lên dây chằng.
  • Duy trì chế độ tập luyện đều đặn để cơ thể luôn ở trạng thái tốt nhất.

Cẩn thận trong sinh hoạt:

  • Tránh thực hiện các động tác đột ngột hoặc quá sức, đặc biệt khi mang vác nặng.
  • Đi giày có độ bám tốt để tránh trượt ngã trên bề mặt trơn trượt.

Cách hỗ trợ điều trị bong gân bằng dinh dưỡng

Các thực phẩm nên ăn khi bị bong gân

Thực phẩm giàu collagen: Các món như nước hầm xương, chân giò chứa nhiều collagen, hỗ trợ phục hồi dây chằng và tăng cường độ bền của các mô liên kết. Bổ sung thực phẩm giàu gelatin hoặc collagen thủy phân từ các sản phẩm bổ sung nếu cần thiết.

Rau xanh và trái cây: Các loại rau xanh như cải bó xôi, bông cải xanh và các loại quả như cam, dâu tây, kiwi chứa nhiều vitamin C, giúp tăng cường tái tạo mô và sản xuất collagen. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (như quả việt quất) hỗ trợ giảm viêm và tăng tốc độ lành vết thương.

Thực phẩm giàu protein: Thịt nạc, cá, trứng, và các nguồn protein thực vật như đậu nành, đậu lăng giúp phục hồi cơ bắp và dây chằng. Axit amin như lysine và proline (có trong thịt gà, cá hồi) hỗ trợ quá trình tái tạo mô.

Thực phẩm giàu kẽm và magie: Hạt bí ngô, hạnh nhân, và các loại ngũ cốc nguyên hạt giúp cải thiện quá trình phục hồi bằng cách thúc đẩy hoạt động của hệ miễn dịch.

Các thực phẩm nên ăn khi bị bong gân

Các thực phẩm cần kiêng khi bị bong gân

Thực phẩm nhiều dầu mỡ: Các món chiên rán hoặc thức ăn nhanh chứa nhiều chất béo bão hòa, làm chậm quá trình lành vết thương và tăng viêm.

Đồ uống có cồn: Rượu bia làm giảm khả năng tái tạo mô và có thể làm tăng nguy cơ viêm ở vùng bị bong gân. Cồn còn làm giảm khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng như canxi và vitamin D.

Đồ cay nóng: Các món ăn cay như ớt hoặc tiêu có thể làm kích thích tình trạng viêm, gây khó chịu và kéo dài thời gian hồi phục.

Kết luận

Bong gân không chỉ ảnh hưởng đến dây chằng và khớp tại chỗ mà còn có tác động lớn đến hệ cơ xương khớp và cột sống nếu không được điều trị đúng cách. Việc điều trị sớm, kết hợp phục hồi chức năng và phòng ngừa là rất quan trọng để tránh các biến chứng lâu dài liên quan đến cột sống và khả năng vận động. Optimal365 Chiropractic hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn!

NGUỒN THAM KHẢO:

  1. Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sprains/symptoms-causes/syc-20377938
  2. National Health Service (NHS): https://www.nhs.uk/conditions/sprains-and-strains/
  3. Bệnh viên đại học y dược TP HCM: https://bvdaihoccoso3.com.vn/xu-ly-bong-gan-dung-cach/

 

Đặt lịch hẹn tại Optimal365 để được thăm khám và điều trị kịp thời bởi đội ngũ bác sĩ quốc tế giàu kinh nghiệm!
Gọi đặt lịch