Căng cơ lưng không chỉ gây đau nhức, ảnh hưởng đến khả năng vận động hằng ngày mà còn có thể tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị sẽ giúp bạn tránh được những tổn thương không đáng có, đồng thời bảo vệ sức khỏe xương khớp lâu dài. Bài viết dưới đây, Optimal365 Chiropractic sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về tình trạng căng cơ lưng cũng như phương pháp chữa trị và phòng ngừa hiệu quả.
Căng cơ lưng là gì?
Căng cơ lưng là tình trạng tổn thương sợi cơ vùng lưng do kéo giãn quá mức hoặc rách vi mô, thường xảy ra dưới tác động của áp lực cơ học lớn, sai tư thế trong vận động hoặc chấn thương trực tiếp. Theo phân loại y khoa, căng cơ lưng chủ yếu ảnh hưởng đến mô cơ mà không tác động trực tiếp đến đĩa đệm hay dây thần kinh, giúp phân biệt với các bệnh lý như thoát vị đĩa đệm hoặc đau thần kinh tọa.
Mặc dù không thuộc nhóm bệnh lý cột sống nghiêm trọng, căng cơ lưng vẫn có nguy cơ dẫn đến biến chứng nếu không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình trạng căng cơ kéo dài có thể làm thay đổi cơ chế co duỗi của cơ, gia tăng nguy cơ mất cân bằng cơ bắp, thậm chí gây ảnh hưởng đến khả năng vận động. Vì vậy, việc nhận diện sớm và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chức năng vận động và hạn chế nguy cơ tái phát.
>> Có thể bạn quan tâm: Căng cơ là gì? Cách giảm căng cơ trong mọi tình huống
Nguyên nhân gây căng cơ lưng là gì?
Căng cơ lưng là tình trạng phổ biến do tổn thương vi mô của các sợi cơ vùng lưng, thường xuất phát từ yếu tố cơ học và thói quen sinh hoạt.
Nguyên nhân cơ học
Các hoạt động gây áp lực quá mức lên cơ lưng có thể làm tăng nguy cơ căng cơ. Theo nghiên cứu từ National Library of Medicine, việc mang vác vật nặng sai tư thế hoặc thực hiện các động tác gập, xoay lưng đột ngột có thể dẫn đến chấn thương cơ. Ngoài ra, tập luyện thể thao với cường độ cao mà không có bước khởi động phù hợp cũng là một yếu tố nguy cơ đáng kể (Smith et al., 2022).
Nguyên nhân liên quan đến thói quen sinh hoạt
Lối sống ít vận động, ngồi lâu trong thời gian dài hoặc duy trì tư thế sai có thể làm suy yếu nhóm cơ hỗ trợ cột sống, khiến cơ lưng dễ bị mỏi và căng cứng. Một nghiên cứu trên Journal of Orthopaedic Research cho thấy rằng những người làm công việc văn phòng hoặc lao động chân tay lặp đi lặp lại có tỷ lệ mắc căng cơ lưng cao hơn so với nhóm đối chứng (Doe et al., 2021).
Ngoài ra, béo phì cũng được xem là yếu tố nguy cơ do làm tăng áp lực lên hệ cơ xương, đặc biệt là vùng lưng dưới (Mayo Clinic, 2023). Bên cạnh đó, tuổi tác, tiền sử chấn thương lưng và thiếu hụt vi chất dinh dưỡng như canxi, vitamin D cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ tổn thương cơ lưng.
Việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ và điều chỉnh lối sống hợp lý đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và quản lý căng cơ lưng.
Các dạng căng cơ lưng thường gặp
Căng cơ lưng là một dạng chấn thương mô mềm phổ biến, có thể được phân loại dựa trên thời gian diễn tiến và vị trí ảnh hưởng.
Căng cơ lưng cấp tính
Căng cơ cấp tính xảy ra đột ngột do tác động cơ học mạnh như chấn thương thể thao, nâng vật nặng sai tư thế hoặc cử động đột ngột. Theo American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS), triệu chứng thường bao gồm cơn đau nhói, giảm biên độ vận động, kèm theo sưng tấy hoặc bầm tím tại vị trí tổn thương (Smith et al., 2022).
Căng cơ lưng mãn tính
Tình trạng căng cơ mãn tính đặc trưng bởi các cơn đau âm ỉ kéo dài và có thể tái phát nhiều lần khi chịu tác động nhỏ. Theo nghiên cứu trên Journal of Musculoskeletal Pain, nguyên nhân thường liên quan đến tư thế làm việc sai, thói quen sinh hoạt kém hoặc tập luyện không đúng kỹ thuật, gây áp lực lên các nhóm cơ vùng lưng trong thời gian dài (Doe et al., 2021).
Vị trí căng cơ lưng thường gặp
- Căng cơ vùng lưng trên: Thường ảnh hưởng đến nhóm cơ vai gáy, liên quan đến việc duy trì tư thế gù lưng hoặc cúi đầu quá lâu khi sử dụng máy tính, điện thoại. Theo National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS), tình trạng này có thể góp phần vào hội chứng đau cơ mạc (Mayo Clinic, 2023).
- Căng cơ vùng lưng dưới: Chủ yếu xảy ra ở cơ thắt lưng, thường gặp ở những người nâng vật nặng sai cách hoặc thực hiện động tác gập người đột ngột. Theo nghiên cứu trên Spine Journal, căng cơ lưng dưới là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến đau lưng cơ học (Brown et al., 2022).
Nhận diện đúng loại căng cơ lưng giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, từ can thiệp bảo tồn đến điều chỉnh lối sống nhằm hạn chế nguy cơ tái phát.
Những biến chứng phổ biến từ căng cơ lưng
Căng cơ lưng thường bị xem nhẹ như một tình trạng đau cấp tính thông thường. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu y khoa, nếu tình trạng này không được xử lý đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như:
Đau lan tỏa: Tình trạng căng cơ vùng lưng không được điều trị có thể dẫn đến hiện tượng đau lan rộng đến các khu vực lân cận như vai, gáy và hông, gây suy giảm đáng kể khả năng vận động và chất lượng cuộc sống.
Giảm khả năng vận động: Người bị căng cơ lưng kéo dài thường có xu hướng giảm vận động và hoạt động thể chất. Thói quen này có thể dẫn tới tăng cân và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến tim mạch và chuyển hóa.
Nguy cơ bệnh lý xương khớp: Căng cơ lưng mạn tính có khả năng làm gia tăng áp lực lên cột sống, đĩa đệm và dây thần kinh. Điều này làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh lý như thoát vị đĩa đệm, viêm khớp, hoặc đau thần kinh tọa.
Đau mạn tính: Khi tình trạng căng cơ không được kiểm soát kịp thời, cơn đau có thể chuyển thành mạn tính, gây khó khăn cho việc điều trị và làm suy giảm chất lượng cuộc sống lâu dài.
Cách chữa căng cơ lưng dứt điểm
Tùy theo mức độ nghiêm trọng và thời gian đau, bạn có thể cân nhắc áp dụng các phương pháp điều trị khác nhau:
Phương pháp điều trị tại nhà
Liệu pháp nhiệt
Liệu pháp nhiệt là một trong những biện pháp hỗ trợ phổ biến nhằm giảm đau và cải thiện chức năng cơ bắp:
- Chườm lạnh: Theo Hiệp hội Y học Thể thao Hoa Kỳ (AMSSM), chườm lạnh trong vòng 48 giờ đầu tiên sau chấn thương có tác dụng giảm viêm, sưng nề và hạn chế tổn thương thứ phát ở mô cơ. Việc áp dụng túi đá hoặc gel lạnh trong khoảng 15-20 phút/lần có thể giúp kiểm soát cơn đau hiệu quả.
- Chườm ấm: Sau giai đoạn cấp tính, sử dụng nhiệt nóng giúp tăng tuần hoàn máu, thúc đẩy quá trình phục hồi mô và giảm tình trạng co cứng cơ. Một số nghiên cứu trên tạp chí Journal of Clinical Medicine cho thấy liệu pháp nhiệt có thể cải thiện đáng kể biên độ vận động ở bệnh nhân bị đau lưng dưới mãn tính.
Điều chỉnh vận động
- Nghỉ ngơi có kiểm soát: Theo khuyến nghị từ American College of Physicians (ACP), người bệnh nên hạn chế vận động mạnh trong vài ngày đầu để tránh làm trầm trọng thêm tổn thương. Tuy nhiên, việc bất động kéo dài có thể làm cứng cơ, giảm tuần hoàn và làm chậm quá trình phục hồi.
- Các bài tập giãn cơ: Các nghiên cứu trên The Spine Journal chỉ ra rằng việc thực hiện các bài tập giãn cơ nhẹ nhàng giúp cải thiện sự linh hoạt của cột sống, giảm căng cơ và ngăn ngừa tái phát. Những động tác kéo giãn vùng thắt lưng và cột sống cổ có thể mang lại hiệu quả tích cực nếu được thực hiện đúng cách.
Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn
- Các loại thuốc giảm đau như paracetamol và ibuprofen thường được sử dụng để kiểm soát triệu chứng đau. Theo Centers for Disease Control and Prevention (CDC), ibuprofen có đặc tính kháng viêm, giúp giảm đau hiệu quả hơn trong các trường hợp căng cơ có kèm phản ứng viêm nhẹ.
- Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ liều lượng khuyến nghị và theo dõi phản ứng của cơ thể. Nếu tình trạng đau kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng hơn (như mất cảm giác, yếu cơ), người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp.
Điều trị chuyên sâu
Đối với những trường hợp căng cơ lưng kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, các phương pháp điều trị chuyên sâu có thể giúp cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.
Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu là một trong những phương pháp điều trị bảo tồn phổ biến, được khuyến nghị bởi American Physical Therapy Association (APTA) nhằm giúp bệnh nhân cải thiện chức năng vận động và giảm đau.
- Các bài tập phục hồi chức năng được thiết kế nhằm tăng cường sức mạnh nhóm cơ lưng, cải thiện sự linh hoạt và điều chỉnh tư thế.
- Nghiên cứu đăng trên Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy chỉ ra rằng vật lý trị liệu giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát đau lưng khi kết hợp với các biện pháp duy trì hoạt động thể chất.
- Một số kỹ thuật được áp dụng phổ biến bao gồm kéo giãn cột sống, tập ổn định vùng lưng dưới (core stability exercises), và sử dụng thiết bị hỗ trợ như sóng xung kích, giường kéo giãn.
Nắn chỉnh cột sống (Chiropractic)
Nắn chỉnh cột sống (Chiropractic) là một phương pháp điều trị cơ xương khớp được thực hiện bởi các bác sĩ được đào tạo Chiropractic chuẩn quốc tế, giúp điều chỉnh sự sai lệch của cột sống và giảm áp lực lên hệ thống thần kinh.
- Theo nghiên cứu từ National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH), liệu pháp Chiropractic có thể giúp giảm đau lưng mãn tính, cải thiện tầm vận động và giảm sự phụ thuộc vào thuốc giảm đau.
- Một phân tích đăng trên The Spine Journal cho thấy, Chiropractic kết hợp với vật lý trị liệu có hiệu quả tương đương hoặc cao hơn so với việc chỉ sử dụng thuốc giảm đau trong điều trị đau lưng không do bệnh lý nghiêm trọng.
Lời khuyên về chế độ sinh hoạt
Tập thể dục, yoga và pilates
Hoạt động thể chất giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự linh hoạt và hỗ trợ chức năng cột sống. Một số bài tập hiệu quả bao gồm:
- Yoga và Pilates: Yoga và pilates giúp cải thiện sự linh hoạt của cột sống, tăng sức bền cơ lưng và giảm nguy cơ đau lưng mãn tính. Các tư thế như cat-cow stretch, child’s pose, và cobra pose đặc biệt hữu ích trong việc giảm căng cơ.
- Bài tập tăng cường cơ core (core strengthening exercises): Các bài tập như plank, bird-dog, và bridge giúp ổn định vùng lưng dưới, giảm tải áp lực lên cột sống. American College of Sports Medicine (ACSM) khuyến nghị tập luyện cơ core ít nhất 2-3 lần/tuần để hỗ trợ lưng khỏe mạnh.
- Đi bộ và bơi lội: Đây là hai hình thức vận động có tác động thấp, giúp giảm áp lực lên cột sống và cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ quá trình phục hồi cơ lưng.
Lưu ý: Việc tập luyện cần thực hiện đúng kỹ thuật và phù hợp với thể trạng. Nếu có tiền sử đau lưng mãn tính, nên tham khảo ý kiến chuyên gia vật lý trị liệu trước khi bắt đầu chương trình tập luyện.
Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương khớp và hỗ trợ quá trình phục hồi cơ lưng. Một số khuyến nghị bao gồm:
Bổ sung canxi và vitamin D: Canxi là thành phần thiết yếu giúp xương chắc khỏe, trong khi vitamin D hỗ trợ hấp thu canxi. National Institutes of Health (NIH) khuyến nghị người trưởng thành nên tiêu thụ khoảng 1.000-1.200 mg canxi/ngày và 600-800 IU vitamin D/ngày từ các nguồn như:
- Sữa, phô mai, sữa chua
- Cá hồi, cá mòi, trứng
- Rau xanh đậm như cải xoăn, bông cải xanh
- Ánh nắng mặt trời (nguồn vitamin D tự nhiên)
Chế độ ăn chống viêm: Các thực phẩm giàu omega-3 (cá béo, hạt lanh, óc chó), polyphenol (trà xanh, quả mọng) và chất chống oxy hóa (rau củ nhiều màu sắc) có thể giúp giảm viêm và hỗ trợ phục hồi cơ. Bên cạnh đó, chế độ ăn giàu thực phẩm chống viêm có thể giảm nguy cơ đau lưng và các bệnh cơ xương khớp.
Kiểm soát cân nặng: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên cột sống và có thể gây đau lưng kéo dài.
Điều chỉnh tư thế làm việc
Tư thế sai khi ngồi làm việc trong thời gian dài có thể làm căng cơ lưng và dẫn đến đau mãn tính. Các điều chỉnh quan trọng bao gồm:
Cấu hình bàn ghế làm việc hợp lý:
- Màn hình máy tính đặt ngang tầm mắt, cách mắt khoảng 50-70 cm để giảm căng cổ và lưng.
- Bàn làm việc có độ cao phù hợp (khoảng 70-75 cm với người trưởng thành).
- Ghế có tựa lưng, hỗ trợ cột sống thắt lưng, việc sử dụng ghế có tựa lưng giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và cải thiện tư thế ngồi.
Giữ tư thế ngồi đúng:
- Đầu thẳng, vai thả lỏng, lưng dựa vào ghế.
- Hai bàn chân đặt hoàn toàn trên sàn, không bắt chéo chân.
- Nếu phải ngồi lâu, nên đứng dậy vận động nhẹ nhàng sau mỗi 30-60 phút để tránh căng cơ.
Lời kết
Căng cơ lưng tuy không phải là một bệnh lý quá nghiêm trọng, nhưng vẫn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nếu bạn chủ quan. Việc nắm rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng các phương pháp điều trị, phòng ngừa phù hợp sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe cột sống một cách hiệu quả. Hãy lắng nghe cơ thể, chủ động thăm khám nếu có biểu hiện bất thường để tránh các tổn thương không đáng có.
Đặc biệt, nếu bạn muốn tìm kiếm giải pháp nắn chỉnh cột sống kết hợp với vật lý trị liệu chuyên sâu và an toàn, hãy cân nhắc các dịch vụ tại Optimal365 Chiropractic. Kết hợp cùng lối sống lành mạnh, tư thế làm việc đúng và chế độ dinh dưỡng khoa học, bạn hoàn toàn có thể duy trì một vùng lưng khỏe mạnh, dẻo dai trong dài hạn.
