Đau vùng thắt lưng là vấn đề phổ biến mà nhiều người gặp phải trong quá trình lao động, sinh hoạt thường ngày và cuộc sống hiện đại. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ảnh hưởng đến sức khỏe và làm giảm khả năng lao động, đặc biệt ở nhóm người dưới 45 tuổi. Ước tính, mỗi năm khoảng 5% dân số phải đối mặt với tình trạng này, trong đó 50% những người bị đau vùng thắt lưng đang trong độ tuổi lao động.
Nguyên nhân gây đau vùng thắt lưng
Đau vùng thắt lưng là một trong những tình trạng phổ biến nhất trong các rối loạn cơ xương khớp, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các yếu tố gây đau được chia thành ba nhóm chính: yếu tố cơ học – thói quen sinh hoạt – bệnh lý nền.
1. Suy yếu nhóm cơ nâng đỡ cột sống
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là sự suy giảm sức mạnh của các nhóm cơ giữ ổn định cột sống, bao gồm:
Cơ lưng
Cơ bụng
Cơ vùng chậu – hông
Những nhóm cơ này đóng vai trò như hệ thống “giàn đỡ” tự nhiên, giúp giữ cho cột sống luôn ở tư thế đúng, phân bố lực đồng đều, và hỗ trợ hiệu quả cho các hoạt động thường ngày như:
Đi đứng
Chạy nhảy
Nâng – mang vật nặng
Vận động thể thao
Khi các cơ này yếu hoặc bị quá tải, chúng không thể chống đỡ được áp lực từ trọng lực hoặc chuyển động đột ngột, dẫn đến căng cơ, mất cân bằng cột sống và gây đau vùng thắt lưng.
2. Thói quen sinh hoạt và vận động không hợp lý
Đau thắt lưng cũng có thể là hậu quả của những thói quen sai lệch trong sinh hoạt hằng ngày, chẳng hạn như:
Ngồi hoặc đứng lâu trong một tư thế mà không thay đổi
Làm việc quá sức, mang vác vật nặng thường xuyên
Thực hiện các động tác lặp đi lặp lại
Vận động sai tư thế khi tập thể dục hoặc sinh hoạt
Những yếu tố trên gây áp lực bất thường lên cột sống và hệ thống cơ – dây chằng quanh cột sống, từ đó làm tăng nguy cơ tổn thương mô mềm, thoát vị đĩa đệm hoặc lệch cột sống nhẹ.
3. Nguyên nhân bệnh lý nền
Một số trường hợp đau thắt lưng là triệu chứng của các bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn, bao gồm:
Bệnh lý cơ xương khớp: Thoái hóa khớp, viêm khớp cột sống, trượt đốt sống, thoát vị đĩa đệm…
Nhiễm trùng: Viêm đĩa đệm, viêm tủy xương, lao cột sống.
Khối u: U lành hoặc ác tính tại thân đốt sống, tủy sống hoặc mô quanh cột sống.
Rối loạn mạch máu: Phình động mạch chủ bụng, tụ máu quanh màng cứng.
Rối loạn chuyển hóa: Loãng xương, thiếu vitamin D, rối loạn hormone.
Nguyên nhân nội tạng: Bệnh lý đường tiêu hóa, tiết niệu hoặc phụ khoa có thể gây đau lan vùng thắt lưng.
Mặc dù có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, nhưng trên thực tế, hơn 85% trường hợp đau thắt lưng không xác định được nguyên nhân cụ thể. Đây là thách thức lớn trong chẩn đoán, đòi hỏi bác sĩ phải đánh giá toàn diện, loại trừ từng khả năng và kết hợp các phương tiện cận lâm sàng phù hợp.
>> Có thể bạn quan tâm: Các vị trí đau thắt lưng phổ biến – Nguyên nhân, phòng ngừa và cách điều trị
Phương pháp phòng ngừa đau vùng thắt lưng
Đau vùng thắt lưng là một tình trạng phức tạp với nhiều nguyên nhân khác nhau, do đó cách điều trị hiệu quả nhất là xác định đúng nguồn gốc gây đau và áp dụng biện pháp phù hợp. Hiện nay, có nhiều phương pháp giúp giảm đau vùng thắt lưng, bao gồm sử dụng thuốc chống viêm, thuốc giãn cơ, hoặc tham gia vật lý trị liệu, phương pháp trị liệu thần kinh cột sống Chiropractic.
>> Có thể bạn quan tâm: Tập vật lý trị liệu hay Chiropractic khi bị thoát vị đĩa đệm?
Đặc biệt, việc tập luyện để tăng cường sức mạnh cho các cơ bảo vệ cột sống (cơ lưng, cơ bụng, cơ vùng chậu) được xem là giải pháp tối ưu, dễ kết hợp với các phương pháp khác. Mục tiêu quan trọng của điều trị không chỉ là giảm đau mà còn phục hồi khả năng vận động và ngăn ngừa nguy cơ tái phát đau vùng thắt lưng.
Để phòng tránh đau vùng thắt lưng cấp tính, đau tái phát hay thậm chí thoát vị đĩa đệm, giữ tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động hàng ngày là yếu tố then chốt. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp bạn bảo vệ cột sống:
1. Với tư thế đứng
Khi đứng, hãy giữ lưng thẳng, phân bố đều trọng lượng lên hai chân, tránh ưỡn bụng hoặc thắt lưng quá mức để duy trì độ cong tự nhiên của cột sống. Hạn chế đứng ở tư thế cố kéo dài thân mình, đặc biệt khi mang giày cao gót.
Tư thế đúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cơ xương khớp và ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến cột sống. Theo các nghiên cứu về cơ sinh học, việc duy trì tư thế hợp lý giúp giảm áp lực lên đĩa đệm, hạn chế nguy cơ tổn thương hệ thống cơ – dây chằng vùng lưng dưới.
2. Với tư thế ngồi
Khi ngồi, chọn ghế có độ cao phù hợp để hai bàn chân chạm sàn, các khớp gối, háng và cổ chân tạo góc vuông. Giữ lưng thẳng, tựa đều vào lưng ghế, trọng lượng dồn đều lên mông và hai chân. Bạn có thể đặt một chiếc gối mỏng ở vùng thắt lưng để hỗ trợ đường cong tự nhiên, giảm nguy cơ đau vùng thắt lưng.
>> Có thể bạn quan tâm: Tập vật lý trị liệu tại nhà có khó không?
3. Khi nâng đồ vật
Khi thực hiện động tác nhấc đồ vật từ dưới đất lên, cần tuân thủ các bước sau để bảo vệ cột sống và giảm nguy cơ đau vùng thắt lưng. Theo các khuyến nghị từ American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS), việc duy trì tư thế đúng giúp hạn chế áp lực lên cột sống thắt lưng:
- Đặt hai chân cách nhau một khoảng vừa đủ để tạo thế đứng vững chắc, phân bổ đều trọng lượng cơ thể.
- Thực hiện động tác ngồi xổm bằng cách gập khớp gối và háng, tránh cúi gập lưng để giảm thiểu căng thẳng lên vùng thắt lưng.
- Kéo vật sát vào bụng, đồng thời siết chặt cơ bụng để tăng cường sự ổn định cho cột sống.
- Sử dụng lực từ chân để đứng lên và nâng vật, giữ cột sống thẳng, không xoắn vặn, đồng thời duy trì độ cong tự nhiên của thắt lưng nhằm ngăn ngừa đau vùng thắt lưng.
4. Khi mang đồ vật đi xa
Để tránh đau vùng thắt lưng khi mang đồ vật đi xa, cần áp dụng kỹ thuật nâng đúng như trên và kết hợp các bước sau:
- Sử dụng cả hai tay ôm chặt vật, giữ vật ở vị trí giữa ngực và thắt lưng, sát vào bụng để giảm áp lực lên cột sống.
- Di chuyển với bước đi tự nhiên, giữ cột sống thẳng, tránh nghiêng vẹo hoặc xoắn người.
5. Khi lấy đồ trên cao
Khi cần tiếp cận đồ vật ở độ cao trên vai, việc đảm bảo tư thế đúng là yếu tố quan trọng để bảo vệ cột sống và hạn chế đau vùng thắt lưng:
- Nếu vật nằm ngoài tầm với, nên sử dụng ghế hoặc thang để hỗ trợ, tránh kiễng chân – một động tác dễ gây mất cân bằng và tổn thương vùng thắt lưng.
- Sắp xếp không gian xung quanh sao cho đủ rộng, đảm bảo tiếp cận dễ dàng mà không phải vươn người qua bàn hoặc tủ trong tư thế không thoải mái, từ đó giảm nguy cơ.
6. Đẩy hoặc kéo đồ vật
Ưu tiên đẩy thay vì kéo khi di chuyển các vật nặng, vì kỹ thuật đẩy giúp giảm tải lực lên cột sống thắt lưng. Khi thực hiện:
- Đứng với hai chân cách nhau để tạo điểm tựa vững chắc, gập nhẹ hai gối nhằm phân bố lực đều lên chân.
- Sử dụng sức mạnh từ chân để đẩy hoặc kéo, tránh dùng cơ lưng (nguyên nhân phổ biến gây đau vùng thắt lưng).
- Duy trì độ cong tự nhiên của vùng thắt lưng trong suốt quá trình để đảm bảo cột sống không bị căng thẳng quá mức.
Trong nhiều trường hợp như sau chấn thương, phẫu thuật, cong vẹo cột sống, thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa hay đau vùng thắt lưng, việc tập luyện phục hồi chức năng cột sống thường được kết hợp với sử dụng nẹp hỗ trợ. Giải pháp này giúp tăng cường sự ổn định cho cột sống, giảm áp lực lên vùng tổn thương và hỗ trợ hiệu quả trong quá trình phục hồi.
Bên cạnh đó, để đảm bảo cột sống được chăm sóc đúng cách và quá trình điều trị đạt kết quả tối ưu, việc thăm khám bởi các chuyên gia về cơ xương khớp là điều cần thiết. Tại Optimal365 Chiropractic, bạn sẽ nhận được sự tư vấn chuyên sâu từ đội ngũ bác sĩ được đào tạo chuẩn quốc tế giàu kinh nghiệm, cùng với các phương pháp trị liệu chiropractic và vật lý trị liệu ứng dụng công nghệ cao phù hợp với từng cá nhân hóa. Nếu bạn đang gặp vấn đề về cột sống hoặc cần hỗ trợ phục hồi, hãy cân nhắc đến Optimal365 Chiropractic để được đánh giá chính xác và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp, giúp bạn sớm lấy lại sức khỏe và sự thoải mái trong sinh hoạt hàng ngày.
NGUỒN THAM KHẢO
Nguyễn Thị Ngọc Lan – “Bệnh học cơ xương khớp nội khoa”: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, 2016, trang 138-162
Trần Thị Đài Trang, Lê Thành Xuân, Trần Phương Đông – “Khảo sát phân thể lâm sàng và hiệu quả điều trị đau vùng thắt lưng tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương”: Tạp chí Y học Việt Nam, Tập 468, Tháng 7, Số 1, 2018, trang 155-159.
