Viêm quanh khớp vai là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau vai kéo dài, đặc biệt ở người trung niên, dân văn phòng, hoặc người lao động nặng. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của bệnh và phân biệt đúng thể viêm là bước quan trọng để điều trị kịp thời, tránh biến chứng hạn chế vận động vai.
Viêm quanh khớp vai là gì?
Viêm quanh khớp vai là tình trạng viêm xảy ra ở các cấu trúc phần mềm quanh khớp vai như gân, bao gân, bao hoạt dịch, không ảnh hưởng trực tiếp đến xương hoặc sụn khớp vai. Khác với viêm khớp vai, vốn liên quan đến tổn thương ổ khớp thì viêm quanh khớp vai thường gây đau và hạn chế vận động do tổn thương mô mềm.
Bệnh thường gặp ở người từ 40 tuổi trở lên, đặc biệt là những người:
- Làm việc bàn giấy nhiều giờ
- Mang vác nặng, vận động lệch bên
- Sau chấn thương hoặc phẫu thuật vùng vai
Các dấu hiệu nhận biết sớm viêm quanh khớp vai
Trong các thể lâm sàng của viêm quanh khớp vai (VQKV), đặc biệt là thể đơn thuần, triệu chứng lâm sàng khởi phát có tính đặc trưng cao và đóng vai trò nền tảng trong chẩn đoán sớm bệnh. Dưới đây là các dấu hiệu thường gặp, được ghi nhận trong nhiều nguồn y học lâm sàng:
1. Đau là triệu chứng khởi phát và chủ đạo
Đau vùng khớp vai là dấu hiệu xuất hiện sớm nhất và cũng là lý do chính khiến người bệnh tìm đến cơ sở y tế. Tính chất đau có thể âm ỉ hoặc tăng khi vận động tay, đặc biệt là các động tác giơ tay cao, xoay vai hoặc đưa tay ra sau. Trong thể đơn thuần, cơn đau thường do viêm các gân quanh khớp, điển hình là gân cơ chóp xoay.
2. Hạn chế vận động khớp vai thứ phát sau đau
Triệu chứng đau thường dẫn đến hiện tượng co cứng phản xạ, gây hạn chế vận động chủ động khớp vai. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc giơ tay, chải tóc, mặc áo hoặc thực hiện các động tác cần đưa tay ra phía sau. Trong giai đoạn sớm, vận động thụ động thường chưa bị ảnh hưởng rõ rệt, và chưa xuất hiện teo cơ hay cứng khớp.
3. Đặc trưng của thể đơn thuần
Ở thể này, người bệnh thường đến khám vì bị đau vai và khó cử động do đau. Tuy nhiên, khớp vai lúc này chưa bị cứng hoàn toàn và các cơ quanh vai vẫn còn khỏe, chưa bị teo. Đây được xem là giai đoạn sớm của bệnh, nếu được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời thì khả năng phục hồi gần như hoàn toàn chức năng khớp vai là rất cao.
Các thể viêm quanh khớp vai thường gặp và cách phân biệt
Viêm quanh khớp vai (VQKV) là một bệnh lý phổ biến, đặc trưng bởi tình trạng đau và hạn chế vận động khớp vai do tổn thương các cấu trúc phần mềm quanh khớp như gân, cơ, dây chằng và bao khớp. Điều quan trọng là, VQKV không liên quan đến tổn thương sụn hoặc xương, và không phải là bệnh lý do nhiễm khuẩn.
Dưới đây là các thể lâm sàng thường gặp hoặc tình trạng đau vai liên quan, cùng với các đặc điểm phân biệt:
1. Viêm quanh khớp vai đơn thuần
- Đặc điểm lâm sàng: Triệu chứng đau là dấu hiệu xuất hiện sớm và nổi bật nhất, thường khiến người bệnh phải nhập viện. Cơn đau tăng khi vận động và dẫn đến hạn chế vận động chủ động của khớp vai.
- Phân biệt lâm sàng: Đây là giai đoạn chưa có biểu hiện teo cơ, cứng khớp, hoặc hạn chế vận động thụ động. Bệnh thường liên quan đến tổn thương gân. Nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này có thể tiến triển thành đau mạn tính, đông cứng khớp hoặc đứt gân.
2. Đau vai cấp do vi tinh thể
- Đặc điểm lâm sàng: Cơn đau khởi phát đột ngột, dữ dội, có thể gây mất ngủ. Đau lan khắp vùng vai, lan lên cổ hoặc xuống cánh tay. Người bệnh giảm vận động rõ rệt, thường giữ tay sát thân để giảm đau.
- Phân biệt lâm sàng: Khám thấy hạn chế cả vận động chủ động và thụ động, nhất là động tác dạng vai. Có thể thấy dấu hiệu viêm cấp tại chỗ như sưng, nóng vùng mỏm cùng vai. Một số trường hợp sờ thấy khối sưng bùng nhùng trước cánh tay do viêm túi thanh mạc. Nguyên nhân thường là do lắng đọng vi tinh thể hoặc calci hóa gân, làm calci di chuyển vào túi thanh mạc dưới mỏm cùng – cơ delta gây viêm cấp.
3. Giả liệt khớp vai
- Đặc điểm lâm sàng: Người bệnh xuất hiện đau dữ dội, đôi khi kèm tiếng “răng rắc”. Sau vài ngày có thể thấy bầm tím vùng cánh tay trước trên. Đau thường đi kèm mất vận động rõ rệt.
- Phân biệt lâm sàng: Khám cho thấy mất khả năng vận động chủ động khớp vai, trong khi vận động thụ động vẫn được bảo tồn. Không có rối loạn cảm giác hay vận động thần kinh. Nếu tổn thương ở bó dài gân nhị đầu, khi gấp cẳng tay có sức đối kháng, có thể thấy khối cơ co rút nổi cục ở trước dưới cánh tay (dấu hiệu Popeye). Nguyên nhân là do đứt gân cơ chóp xoay hoặc bó dài gân nhị đầu. Điều trị thường cần can thiệp phẫu thuật để phục hồi chức năng.
4. Cứng khớp vai / Đông cứng khớp vai
- Đặc điểm lâm sàng: Giai đoạn đầu có thể đau âm ỉ kiểu cơ học, đôi khi đau tăng về đêm. Một số trường hợp không đau rõ, nhưng biểu hiện hạn chế vận động toàn diện. Tình trạng này liên quan đến viêm mạn tính dẫn đến xơ hóa, co rút và dày lên của bao khớp và dây chằng quanh vai.
- Phân biệt lâm sàng: Giảm cả vận động chủ động và thụ động, đặc biệt là các động tác dang tay và xoay ngoài. Quan sát từ phía sau khi bệnh nhân giơ tay, thấy xương bả vai di chuyển cùng xương cánh tay do khớp vai không còn linh hoạt. Có thể kèm theo teo cơ quanh vai. Các phương tiện hình ảnh như MRI có thể phát hiện phù nề khoang gian đai xoay, dày bao hoạt dịch ngách nách, dày dây chằng ổ chảo – cánh tay, mất hình ảnh tam giác mỡ dưới mỏm quạ, thường gặp ở giai đoạn sớm của bệnh.
Tổng kết phân biệt lâm sàng
Phân loại các thể viêm quanh khớp vai dựa vào các yếu tố:
- Tính chất cơn đau: đột ngột hay từ từ, dữ dội hay âm ỉ
- Mức độ và kiểu hạn chế vận động: chỉ chủ động, hay cả chủ động và thụ động
- Sự hiện diện của các dấu hiệu kèm theo: teo cơ, biến dạng khớp, dấu hiệu viêm tại chỗ, hoặc biểu hiện gợi ý đứt gân
Hiểu rõ đặc điểm phân biệt này giúp bác sĩ xác định đúng thể bệnh, từ đó đưa ra phác đồ điều trị chính xác, rút ngắn thời gian hồi phục và phòng ngừa biến chứng lâu dài.
Nguyên nhân gây viêm quanh khớp vai
Viêm quanh khớp vai (VQKV) là kết quả của sự phối hợp nhiều yếu tố nguy cơ tác động lên các cấu trúc phần mềm quanh khớp vai như gân, bao hoạt dịch và dây chằng. Các nguyên nhân phổ biến được ghi nhận trong lâm sàng bao gồm:
1. Rối loạn cơ học do vận động sai tư thế kéo dài
Các hoạt động lặp đi lặp lại hoặc duy trì tư thế sai như làm việc máy tính nhiều giờ, lái xe đường dài, hoặc mang vác vật nặng lệch bên có thể gây ra quá tải cơ học lên vùng vai, dẫn đến viêm gân, dày bao hoạt dịch và mất cân bằng chức năng vận động khớp vai.
2. Thoái hóa mô mềm liên quan đến tuổi tác
Ở người trung niên và cao tuổi, tiến trình lão hóa tự nhiên dẫn đến giảm độ đàn hồi và sức chịu lực của gân, dây chằng. Đồng thời tăng nguy cơ vi chấn thương và viêm mạn tính vùng quanh khớp vai, đặc biệt là các gân cơ chóp xoay.
3. Bệnh lý chuyển hóa và nội tiết
Những người mắc tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu, hoặc các hội chứng chuyển hóa có tỷ lệ mắc đông cứng vai (frozen shoulder) cao hơn đáng kể so với dân số chung. Tình trạng tăng đường huyết kéo dài được cho là góp phần thúc đẩy quá trình glycation, làm dày bao khớp và giảm khả năng tái tạo mô mềm.
4. Chấn thương vùng vai hoặc bất động khớp kéo dài
Các trường hợp gãy xương, trật khớp, phẫu thuật vùng vai hoặc lồng ngực, nếu không được phục hồi chức năng đúng cách, có thể dẫn đến hiện tượng bất động kéo dài, gây co rút bao khớp và hạn chế vận động khớp vai về sau.
Bị viêm quanh khớp vai khi nào cần đi khám chuyên khoa?
Bạn nên đến khám bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp hoặc phục hồi chức năng khi có các dấu hiệu sau:
- Đau vai và hạn chế vận động kéo dài nhiều ngày, không cải thiện dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.
- Đau vai dữ dội xuất hiện đột ngột, lan xuống cánh tay, gây mất ngủ, kèm theo sưng nóng tại khớp vai.
- Không thể giơ tay hoặc nâng tay chủ động, nhưng vẫn có thể cử động được thụ động (nghi ngờ đứt gân).
- Khớp vai cứng dần, vận động ngày càng hạn chế ở cả động tác chủ động và thụ động, đặc biệt là dang tay, xoay ngoài (nghi đông cứng khớp).
- Đau vai kèm bầm tím hoặc tiếng kêu bất thường, có thể sờ thấy khối cơ nổi cục ở tay trên.
- Kết quả siêu âm hoặc khám ban đầu không rõ ràng, cần chụp MRI hoặc chẩn đoán hình ảnh nâng cao.
- Có bệnh lý nền như tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, bệnh tim mạch, đột quỵ, làm tăng nguy cơ tổn thương khớp vai hoặc cản trở phục hồi.
Các phương pháp điều trị viêm quanh khớp vai
Điều trị viêm quanh khớp vai (VQKV) cần tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa điều trị bảo tồn, dùng thuốc, can thiệp ngoại khoa và quản lý các bệnh lý nền. Mục tiêu bao gồm: giảm đau, phục hồi tầm vận động khớp vai và ngăn ngừa biến chứng ảnh hưởng đến chức năng vận động và sinh hoạt.
1. Các biện pháp không dùng thuốc
Vận động trị liệu (Phục hồi chức năng)
Là nền tảng trong điều trị bảo tồn VQKV. Các bài tập vận động chủ động và thụ động giúp:
- Cải thiện biên độ vận động khớp vai
- Tăng sức mạnh cơ chóp xoay và các cơ ổn định vai
- Phòng ngừa teo cơ, dính khớp, cứng khớp
- Hồi phục chức năng sinh hoạt và lao động
Vật lý trị liệu
- Siêu âm điều trị, sóng xung kích: Giảm viêm, giảm phù nề và hỗ trợ phục hồi chức năng khớp.
- Điện trị liệu, nhiệt trị liệu: Thường được kết hợp với vận động trị liệu để tăng hiệu quả giảm đau.
Chiropractic (nắn chỉnh cột sống – cơ xương khớp)
Là phương pháp điều trị cơ học không dùng thuốc, tập trung vào hiệu chỉnh sai lệch chức năng giữa hệ thống cơ, xương, thần kinh, đặc biệt tại vùng vai và cổ. Trong viêm quanh khớp vai, Chiropractic có thể mang lại các lợi ích sau:
- Giải phóng áp lực cơ học tại vùng vai, cổ
- Tối ưu sự phối hợp vận động giữa xương bả vai và xương cánh tay
- Khôi phục cân bằng sinh lý trục cơ, khớp vai. Từ đó hỗ trợ giảm đau, cải thiện biên độ vận động và tăng tốc độ hồi phục
Phương pháp này phù hợp trong các thể đau vai đơn thuần hoặc thể đông cứng vai giai đoạn sớm, khi chưa có tổn thương cấu trúc nghiêm trọng.
Y học cổ truyền
- Xoa bóp bấm huyệt, điện châm, nhãn châm, ôn châm cứu: Có tác dụng giảm đau, tăng tuần hoàn, điều hòa khí huyết vùng vai, thường được phối hợp điều trị trong các thể VQKV không cấp tính.
Ghi chú: Các kết hợp giữa nhãn châm – điện châm – xoa bóp đã cho thấy tiềm năng tăng hiệu quả giảm đau, tuy nhiên cần thêm nghiên cứu lâm sàng có hệ thống để đánh giá toàn diện hiệu quả và độ an toàn tại Việt Nam.
Nghỉ ngơi và hỗ trợ
- Nghỉ khớp tạm thời trong đợt cấp có thể giúp giảm triệu chứng. Tuy nhiên, bất động kéo dài không được khuyến cáo do nguy cơ làm nặng thêm tình trạng teo cơ và cứng khớp.
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt trong giai đoạn tiến triển cấp, hỗ trợ tái tạo mô mềm và chống viêm hiệu quả hơn.
2. Điều trị dùng thuốc
Được chỉ định trong các đợt tiến triển cấp tính (đau nhiều, sưng, tràn dịch), bao gồm:
- Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), thuốc giảm đau thần kinh, giãn cơ
- Có thể kết hợp với thuốc chống viêm dạng tiêm trong trường hợp đáp ứng kém với điều trị đường uống
Thuốc chỉ nên được sử dụng ngắn hạn, có chỉ định và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh lý nền.
3. Điều trị ngoại khoa
Chỉ định khi điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc có tổn thương cấu trúc rõ ràng:
- Nội soi khớp vai bóc tách bao khớp trong thể đông cứng vai nặng
- Phẫu thuật nối gân, xử lý bán trật khớp, đứt gân cơ chóp xoay trong thể giả liệt
- Chỉnh hình khớp hoặc thay khớp nhân tạo ở những trường hợp thoái hóa nặng không đáp ứng điều trị
4. Quản lý các bệnh lý nội khoa đi kèm
Việc điều trị hiệu quả các bệnh lý mạn tính đi kèm như:
- Đái tháo đường
- Viêm khớp dạng thấp
- Bệnh tim mạch, phổi mạn, tai biến mạch máu não
… là yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ tái phát, cải thiện hiệu quả điều trị VQKV và hỗ trợ quá trình phục hồi vận động.
Kết luận
Viêm quanh khớp vai là một bệnh lý cơ xương khớp thường gặp, đặc biệt ở người trung niên hoặc người có lối sống ít vận động. Tuy nhiên, do triệu chứng ban đầu thường mờ nhạt, bệnh dễ bị bỏ sót cho đến khi gây ảnh hưởng rõ rệt đến vận động và chất lượng cuộc sống.
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu, phân biệt chính xác thể bệnh, và can thiệp điều trị đúng thời điểm sẽ giúp phục hồi chức năng khớp vai hiệu quả, tránh nguy cơ đau mạn tính, teo cơ hoặc đông cứng khớp. Nếu bạn đang gặp tình trạng đau vai kéo dài, khó giơ tay, vận động kém linh hoạt hoặc mất ngủ vì đau, đừng chủ quan. Hãy chủ động thăm khám và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Tại Optimal365 Chiropractic, chúng tôi ứng dụng các phương pháp điều trị không dùng thuốc, bao gồm:
- Chỉnh trị thần kinh cột sống (Chiropractic): hỗ trợ giải phóng áp lực vùng vai – cổ và phục hồi trục vận động sinh lý khớp vai.
- Vận động trị liệu chuyên sâu và cá nhân hóa, giúp phục hồi biên độ vận động, cải thiện sức mạnh cơ – khớp và phòng ngừa tái phát.
- Tư vấn điều chỉnh lối sống, tư thế và quản lý bệnh lý nền liên quan.
Đừng để cơn đau vai kéo dài làm gián đoạn sinh hoạt của bạn. Đặt lịch khám tại Optimal365 Chiropractic ngay hôm nay để được đánh giá và phục hồi chức năng khớp vai một cách an toàn, chính xác và khoa học.
