Bạn đã bao giờ cảm thấy đau nhói ở gót chân mỗi sáng thức dậy? Cảm giác như dế giẫm lên đinh, khiến bạn phải tìm ghế ngồi ngay sau bước chân đầu tiên. Đó có thể là dấu hiệu ban đầu của viêm cân gan chân, một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây đau gót chân. Bài viết này, Optimal365 Chiropractic sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh, đồng thời đưa ra những giải pháp điều trị đơn giản, không cần phẫu thuật, để giúc bạn quay lại với cuộc sống linh hoạt.
Viêm cân gan chân là gì?
Viêm cân gan chân (Plantar Fasciitis) là một rối loạn cơ xương thường gặp, đặc trưng bởi tình trạng viêm mạn tính của dải mô liên kết nằm dưới gan bàn chân, còn gọi là cân gan chân. Cấu trúc này có vai trò nâng đỡ vòm bàn chân và phân bố lực trong quá trình đi lại.
Bệnh thường kéo dài trên 6 tháng và biểu hiện chủ yếu qua triệu chứng đau gót chân, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi nghỉ ngơi, kèm theo hạn chế chức năng vận động bàn chân.
Việc chẩn đoán dựa trên lâm sàng và hình ảnh học, trong đó siêu âm là phương tiện phổ biến để phát hiện các vùng giảm âm và tăng độ dày cân gan chân, thường trên 4.0 mm. Ngoài ra, thang điểm VAS (Visual Analog Scale) thường được sử dụng để định lượng mức độ đau và theo dõi hiệu quả điều trị trong quá trình theo dõi bệnh nhân.
Nguyên nhân gây viêm cân gan chân
Dưới đây là các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ phổ biến của viêm cân gan chân đã được ghi nhận:
1. Giày dép không phù hợp
Việc đi giày cao gót, giày đế mỏng hoặc dép không có lớp lót hỗ trợ sẽ làm tăng áp lực lên cân gan chân, đặc biệt là tại điểm bám vào xương gót. Đây là một nguyên nhân thường gặp ở phụ nữ văn phòng và người làm việc trong môi trường yêu cầu giày thời trang.
2. Thừa cân, béo phì
Béo phì là một yếu tố nguy cơ rõ rệt. Trọng lượng cơ thể cao làm gia tăng lực tỳ đè lên cấu trúc gan bàn chân trong mỗi bước đi, dễ dẫn đến tình trạng viêm mạn tính.
3. Hoạt động thể chất cường độ cao hoặc sai kỹ thuật
Những bài tập tạo áp lực lặp lại lên gót chân như chạy bộ đường dài, nhảy aerobic, múa ba lê là yếu tố dễ gây viêm cân gan chân. Đặc biệt ở những người tập không đúng kỹ thuật hoặc không có thời gian hồi phục phù hợp.
4. Căng cơ cân gan chân kéo dài
Việc dải cân gan chân bị kéo căng trong thời gian dài mà không được phục hồi sẽ dẫn đến viêm vi mô và thoái hóa mô liên kết là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến đau gót chân. Tình trạng này có thể xảy ra ở người ngồi nhiều, khởi động kém hoặc dáng đi sai lệch.
5. Tuổi tác (40 – 60 tuổi)
Viêm cân gan chân có tỷ lệ mắc cao nhất ở nhóm tuổi trung niên (40 – 60 tuổi) khi mô liên kết bắt đầu mất độ đàn hồi và khả năng phục hồi sau vi chấn thương giảm đi rõ rệt.
6. Dị dạng bàn chân và dáng đi bất thường
Những người có bàn chân bẹt, vòm chân cao hoặc dáng đi lệch trục dễ gặp tình trạng phân bố lực không đều lên gan bàn chân, dẫn đến kéo căng bất thường cân gan chân trong mỗi bước đi.
7. Nghề nghiệp đặc thù
Một số công việc như công nhân nhà máy, giáo viên, nhân viên bán hàng, phải đứng hoặc đi bộ nhiều giờ trên sàn cứng sẽ làm tăng áp lực kéo dài lên cân gan chân, dễ dẫn đến tổn thương vi mô và viêm.
Tổng hợp các yếu tố trên cho thấy, viêm cân gan chân không chỉ xảy ra ở người chơi thể thao mà còn rất phổ biến trong cộng đồng ít vận động, người làm việc văn phòng hoặc lao động đứng lâu.
Triệu chứng thường gặp ở viêm cân gan chân
Triệu chứng đặc trưng của viêm cân gan chân là đau vùng mặt dưới gót chân, thường xuất hiện đột ngột hoặc tăng dần theo thời gian. Cảm giác đau thường rõ rệt nhất vào buổi sáng, ngay khi bệnh nhân bước chân đầu tiên ra khỏi giường, hoặc sau thời gian nghỉ ngơi kéo dài không vận động. Đây là thời điểm cân gan chân bị co rút và chưa kịp thích nghi với tải trọng cơ thể, gây ra hiện tượng kéo căng đột ngột dẫn đến đau.
Bên cạnh đó, người bệnh thường mô tả cảm giác nhức âm ỉ hoặc đau nhói, tập trung tại vùng gan chân gần gót, đôi khi lan ra phần giữa lòng bàn chân. Mức độ đau có xu hướng tăng lên khi đi bộ nhiều, đứng lâu hoặc hoạt động trên mặt phẳng cứng, và giảm tạm thời khi nghỉ ngơi.
Về lâu dài, tình trạng đau mạn tính có thể gây ảnh hưởng đến dáng đi sinh lý, làm giảm hiệu suất lao động và hạn chế khả năng vận động của bệnh nhân trong sinh hoạt hằng ngày.
Viêm cân gan chân có nguy hiểm không?
Mặc dù gây khó chịu và bất tiện kéo dài, viêm cân gan chân không được ghi nhận là một bệnh lý nguy hiểm theo nghĩa đe dọa tính mạng, tổn thương cơ quan nội tạng hoặc gây biến chứng hệ thống. Các tác động của bệnh chủ yếu mang tính tại chỗ, khu trú ở vùng gan bàn chân và hệ vận động liên quan.
Một số biến chứng thứ phát có thể gặp bao gồm:
- Giảm khả năng đi lại hoặc hoạt động thể chất do đau mạn tính.
- Thay đổi dáng đi gây mất cân bằng cơ học khớp cổ chân – đầu gối – hông.
- Trong một số trường hợp, hình thành gai xương gót hoặc thoái hóa vòm bàn chân.
Về điều trị, phần lớn bệnh nhân đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị bảo tồn, bao gồm nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, mang giày hỗ trợ vòm chân và liệu pháp siêu âm xung, một kỹ thuật đã được chứng minh giúp giảm đau nhanh và cải thiện chức năng nhờ vào hiệu ứng nhiệt và phi nhiệt lên mô mềm.
Trong các trường hợp nặng, nếu điều trị bảo tồn không hiệu quả, có thể chỉ định phẫu thuật. Tuy nhiên, phẫu thuật mở có thể đi kèm nguy cơ như viêm loét vết mổ, đau tái phát hoặc rối loạn cảm giác. Ngược lại, phẫu thuật nội soi cắt cân gan chân được xem là lựa chọn tối ưu hơn nhờ tính xâm lấn tối thiểu và thời gian hồi phục nhanh hơn.
Cách điều trị viêm cân gan chân không cần phẫu thuật
Phần lớn trường hợp viêm cân gan chân đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị bảo tồn. Những phương pháp này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng đau và phục hồi chức năng bàn chân mà còn hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng do can thiệp xâm lấn. Dưới đây là các biện pháp điều trị không phẫu thuật được áp dụng phổ biến:
1. Nghỉ ngơi có kiểm soát
Việc giảm thiểu thời gian chịu lực trên bàn chân, đặc biệt trong giai đoạn cấp của bệnh, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi. Bệnh nhân được khuyến nghị tránh đi bộ hoặc đứng lâu, hạn chế vận động trên bề mặt cứng, và không đi chân trần nhằm giảm áp lực cơ học lên vùng cân gan chân tổn thương.
2. Chườm lạnh tại chỗ
Liệu pháp chườm lạnh với đá trong thời gian 10-15 phút, từ 2-3 lần mỗi ngày, có tác dụng giảm viêm và giảm cảm giác đau thông qua cơ chế co mạch và ức chế dẫn truyền thần kinh cảm giác tạm thời.
3. Bài tập kéo giãn chuyên biệt
Kéo giãn cơ và cân gan chân là một phần cốt lõi trong điều trị bảo tồn. Các bài tập bao gồm sử dụng bóng tennis lăn dưới lòng bàn chân nhằm làm mềm mô liên kết, kết hợp với các động tác kéo giãn nhóm cơ sinh học liên quan như cơ dép, cơ bụng chân và gân Achilles. Các bài tập này giúp cải thiện linh hoạt mô mềm, giảm lực kéo căng và cải thiện hiệu quả chịu tải của bàn chân.
4. Sử dụng dụng cụ hỗ trợ chỉnh hình
Đế giày chỉnh hình với hỗ trợ vòm chân trung bình hoặc cao giúp cải thiện phân bố lực khi đi lại, từ đó giảm áp lực lên điểm bám của cân gan chân. Bên cạnh đó, việc sử dụng nẹp bàn chân về đêm (night splint) giúp duy trì trạng thái kéo giãn nhẹ của cân gan chân khi nghỉ ngơi, cải thiện độ linh hoạt mô vào buổi sáng và giảm đau khi bước đi sau ngủ dậy.
5. Vật lý trị liệu và liệu pháp Chiropractic
Các kỹ thuật vật lý trị liệu bao gồm xoa bóp mô sâu, sóng xung kích, và tác động điều chỉnh cấu trúc cơ, khớp bàn chân (chiropractic) đã được chứng minh giúp tăng lưu thông máu, cải thiện biên độ vận động và giảm co rút mô mềm. Đây là phương pháp điều trị không xâm lấn, không dùng thuốc, và được đánh giá an toàn khi thực hiện đúng chỉ định bởi chuyên viên chuyên khoa.
>> Có thể bạn quan tâm:
Chiropractic là gì? Tất tần tật những điều bạn cần biết về phương pháp này
Vật lý trị liệu – Tác dụng và ứng dụng cho từng nhóm đối tượng
Vật lý trị liệu xương khớp là gì? Phân biệt với Chiropractic và bấm huyệt
Khi nào người bệnh viêm cân gan chân cần đi khám bác sĩ?
Viêm cân gan chân là bệnh lý cơ xương phổ biến, tuy thường được điều trị hiệu quả bằng các phương pháp bảo tồn, nhưng một số trường hợp đặc biệt cần được thăm khám và đánh giá chuyên sâu bởi bác sĩ chuyên khoa. Các tình huống dưới đây là chỉ định rõ ràng cho việc chuyển sang điều trị nâng cao hoặc xác định nguyên nhân tổn thương sâu hơn:
1. Khi điều trị bảo tồn không hiệu quả
Người bệnh bị viêm cân gan chân đã áp dụng đầy đủ các phương pháp điều trị tại nhà như nghỉ ngơi, chườm lạnh, mang giày chỉnh hình, bài tập kéo giãn, hoặc vật lý trị liệu viêm cân gan chân tại cơ sở y tế, nhưng không có cải thiện sau 2-4 tuần.
Tình trạng đau gót chân kéo dài tiếp tục ảnh hưởng đến khả năng đi lại, vận động, sinh hoạt hằng ngày hoặc hiệu suất làm việc.
Trong các trường hợp này, cần được bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp hoặc chỉnh hình đánh giá để cân nhắc các phương pháp can thiệp nâng cao như tiêm corticoid tại chỗ, liệu pháp sóng xung kích chuyên sâu, hoặc phẫu thuật nếu cần thiết.
2. Khi triệu chứng tiến triển nghiêm trọng hoặc dai dẳng
- Cơn đau gót chân kéo dài nhiều tuần, tăng dần mức độ hoặc không thuyên giảm khi nghỉ ngơi, kể cả vào ban đêm.
- Xuất hiện các dấu hiệu viêm cấp tính như sưng, nóng, đỏ tại vùng gót chân, hoặc cảm giác đau lan lên cổ chân và cẳng chân. Điều này có thể gợi ý tình trạng viêm tiến triển hoặc tổn thương mô mềm lan rộng.
- Bệnh nhân có hạn chế chức năng vận động rõ rệt như đi khập khiễng, không thể đứng lâu, hoặc khó khăn khi lên xuống cầu thang.
- Trường hợp đau tăng về đêm là dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý, vì có thể liên quan đến các tình trạng bệnh lý nền nặng hơn, cần chẩn đoán phân biệt sớm.
3. Khi có bằng chứng tổn thương cấu trúc trên hình ảnh học
- Siêu âm phần mềm bàn chân cho thấy cân gan chân dày rõ rệt (>4.0 mm) kèm theo vùng giảm âm lan rộng, đây là dấu hiệu điển hình của viêm hoặc thoái hóa mạn tính cân gan chân.
- Có nghi ngờ các biến chứng cơ học đi kèm, chẳng hạn như gai xương gót, viêm bao hoạt dịch phối hợp, hoặc các bất thường bàn chân như bàn chân bẹt, vòm chân cao, đều là yếu tố góp phần làm bệnh tái phát dai dẳng.
- Trong các trường hợp nghi ngờ tổn thương sâu hoặc đa cấu trúc, bác sĩ có thể chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá chính xác mức độ và phạm vi tổn thương, từ đó xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa.
4. Khi cần xác định chẩn đoán hoặc loại trừ bệnh lý khác
- Có biểu hiện đau bàn chân không điển hình, lan tỏa, kèm theo triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân, có thể gợi ý bệnh lý hệ thống như viêm khớp tự miễn, nhiễm trùng hoặc bệnh ác tính.
- Cần loại trừ các bệnh khác có triệu chứng tương tự viêm cân gan chân như gout, viêm khớp dạng thấp, nhiễm trùng mô mềm, hoặc tổn thương thần kinh chi dưới.
- Một số trường hợp có thể cần thực hiện chọc hút dịch khớp, tiêm nội khớp hoặc kỹ thuật chuyên sâu khác. Đồng thời, các can thiệp này chỉ nên được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm.
Kết luận
Viêm cân gan chân, mặc dù là một bệnh lý cơ xương phổ biến, nhưng nếu không được can thiệp sớm và đúng cách, có thể dẫn đến đau mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống hàng ngày. Việc lạm dụng thuốc giảm đau hoặc trì hoãn điều trị thường chỉ mang lại hiệu quả tạm thời, thậm chí tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Thay vào đó, các phương pháp điều trị bảo tồn không xâm lấn như vật lý trị liệu chuyên sâu, chườm lạnh, bài tập giãn cơ, đặc biệt khi được cá nhân hóa theo từng tình trạng cụ thể đã được chứng minh là an toàn, hiệu quả và bền vững về lâu dài.
Tại Optimal365 Chiropractic, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa thần kinh – cơ xương khớp ứng dụng các liệu pháp chỉnh hình và trị liệu chuyên biệt giúp:
- Giảm đau gót chân nhanh chóng
- Phục hồi chức năng bàn chân
- Hạn chế nguy cơ tái phát và phẫu thuật không cần thiết
Hãy để đôi chân của bạn được chăm sóc đúng cách cùng Optimal365 Chiropractic. Chủ động điều trị sớm là bước đầu tiên để bạn trở lại cuộc sống năng động, không còn bị giới hạn bởi cơn đau.
