Chấn thương gân kheo là chấn thương các cơ ở vùng sau đùi do bị căng giãn quá mức trong quá trình vận động, di chuyển. Phần lớn các ca chấn thương gân kheo đều đáp ứng tốt với phương pháp điều trị bảo tồn. Tuy nhiên với những trường hợp chấn thương nặng hoặc phương pháp điều trị không hiệu quả sẽ cần thực hiện phẫu thuật để tránh nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết sau, Optimal365 Chiropractic sẽ giới thiệu về nguyên nhân, phân loại, triệu chứng và cách điều trị chấn thương cơ gân kheo hiệu quả.
Chấn thương gân kheo là gì?
Chấn thương gân kheo (hay còn gọi là nhóm cơ hamstrings) là tình trạng một nhóm cơ bị căng cơ quá mức hay thậm chí là bị rách lớn ở phía sau đùi, bao gồm ba cơ chính: cơ bán gân, cơ bán mạc và cơ hai đầu đùi. Chúng xuất phát từ phần xương ụ ngồi, chạy dọc theo mặt sau cẳng chân và kết nối với phần xương ngay dưới đầu gối.
Cơ gân kheo đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và nâng đỡ cơ thể thực hiện các động tác động và tĩnh của khớp gối như trong việc gập gối, xoay hông và duy trì tư thế đứng. Cụ thể:
- Chức năng động: Cơ gân kheo hỗ trợ chuyển động quay trong của xương chày trên xương đùi và tránh tình trạng xương đùi trật khớp về phía trước trên xương chày.
- Chức năng tĩnh: Cơ gân kheo có tác dụng hạn chế tình trạng trật ra sau của xương chày đầu gối.
Những đối tượng dễ gặp phải chấn thương gân kheo:
- Vận động viên thể thao, các môn thể thao yêu cầu di chuyển nhanh và thay đổi hướng đột ngột như: Bóng đá, bóng rổ, điền kinh và khúc côn cầu, thường xếp vào nhóm có nguy cơ cao nhất mắc chấn thương gân kheo.
- Người cao tuổi: Tuổi tác là yếu tố góp phần làm suy giảm chức năng cơ và gân. Ở người lớn tuổi, sự mất đi độ đàn hồi của gân và giảm khối lượng cơ do quá trình lão hóa cũng làm tăng nguy cơ chấn thương. Đặc biệt, sự giảm mật độ collagen trong gân theo thời gian khiến gân dễ bị rách khi chịu lực cao đột ngột hoặc khi té ngã.
Chấn thương gân kheo xảy ra khi các sợi cơ hoặc gân của nhóm cơ này bị kéo căng quá mức hoặc rách. Tình trạng này thường xuất hiện đột ngột, gây đau và hạn chế vận động. Đây là bệnh lý hiếm gặp, thường chỉ xuất hiện với nhóm đối tượng là vận động viên hoặc người có tiền sử chấn thương dây chằng đầu gối.
Phân loại mức độ chấn thương gân kheo
Chấn thương gân kheo được phân chia thành 3 cấp độ tùy theo mức độ tổn thương của nhóm cơ vùng sau đùi, cụ thể:
- Cấp độ 1 – Căng cơ nhẹ: Chỉ có một vài sợi cơ bị tổn thương hoặc đứt, làm ảnh hưởng đến độ bền và sức mạnh của nhóm cơ. Cơn đau nhức xuất hiện sau thời điểm bị thương vài ngày. Sưng nhẹ và căng cứng ở vùng phía sau chân, tuy nhiên vẫn có thể di chuyển hay co duỗi đầu gối bình thường.
- Cấp độ 2 – Rách một phần cơ: Nhóm cơ gân kheo đã bị rách khoảng một nửa. Người bệnh xuất hiện cơn đau cấp tính, sưng tấy, bầm tím vùng sau đùi. Mức độ đau trở nên nặng hơn khi tác động lực lên vùng cơ kheo hoặc gập đầu gối. Một vài trường hợp nghiêm trọng có thể giảm chức năng vận động và gặp khó khăn khi đi lại.
- Cấp độ 3 – Rách toàn phần cơ: Nhóm cơ gân nhóm cơ gân kheo đã bị đứt hoàn toàn, gây ra cơn đau dữ dội như bị dao đâm hoặc cảm giác cơ bị “xé toạc”. Lúc này, các cơ vùng sau đùi đã bị mất chức năng, cơ rất yếu, không thể cử động được và có nguy cơ cao phải can thiệp phẫu thuật sớm.
Nguyên nhân chính gây chấn thương gân kheo
Chấn thương gân kheo thường xảy ra do một số nguyên nhân như sau:
- Đầu gối đang ở tư thế duỗi thẳng trước khi té ngã khi di chuyển, chơi thể thao hoặc trước va chạm trong tai nạn giao thông.
- Đầu gối bị lệch sang một bên khi vận động, di chuyển.
- Vận động quá mức làm cơ căng cứng và gây chấn thương vùng cơ gân kheo.
- Các chấn thương khác tại vùng khớp gối như đứt dây chằng chéo trước, đứt dây chằng chéo sau… có thể gây tổn thương cho cơ vùng sau đùi. Ngoài ra người đã từng bị tổn thương cơ gân kheo cũng có nguy cơ tái chấn thương cao hơn người khỏe mạnh.
Triệu chứng điển hình của chấn thương gân kheo
Các triệu chứng điển hình cảnh báo về tình trạng chấn thương gân kheo gồm:
- Đau nhói quanh mặt sau đùi, đầu gối, cẳng chân (cơn đau được ví như đau dây thần kinh tọa) mức độ đau tăng khi uốn cong đầu gối hoặc dùng tay ấn vào phía sau đầu gối.
- Căng cứng cơ gân kheo, sưng hoặc bầm tím phía sau đùi.
- Có cảm giác như kiến bò, ngứa ran chạy dọc từ lưng xuống mặt sau chân
- Mất cảm giác ở vùng lưng dưới, mông, chân
- Khó khăn khi duỗi thẳng đầu gối hoàn toàn.
- Có âm thanh lạo xạo khi thực hiện các cử động khớp gối.
- Cơn đau đầu gối khi leo cầu thang hoặc mang vác đồ nặng.
Những biến chứng có thể xảy ra sau chấn thương gân kheo
Chấn thương gân kheo nếu không được điều trị đúng cách hoặc người bệnh vội vàng quay lại vận động khi vết thương chưa lành hoàn toàn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.
- Tổn thương các cấu trúc khác ở đầu gối: Gân kheo có liên kết chặt chẽ với các cấu trúc khác ở đầu gối như dây chằng, sụn khớp. Nếu chấn thương không được điều trị đúng cách, có thể gây tổn thương thêm các cấu trúc này, dẫn đến các vấn đề về khớp gối như viêm khớp, thoái hóa khớp.
- Cứng khớp: Việc hạn chế vận động trong thời gian dài để điều trị chấn thương có thể gây ra tình trạng cứng khớp, khó khăn trong việc cử động khớp gối.
- Viêm khớp: Viêm khớp là một tình trạng viêm mãn tính của khớp, có thể xảy ra do tổn thương sụn khớp hoặc các cấu trúc khác trong khớp gối.
- Tái phát chấn thương: Nếu không phục hồi hoàn toàn trước khi quay lại tập luyện, bạn có nguy cơ tái phát chấn thương gân kheo.
- Ảnh hưởng đến hiệu suất vận động: Chấn thương gân kheo chưa được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả có thể làm giảm đáng kể hiệu suất vận động, gây khó khăn trong việc tham gia các hoạt động thể thao.
- Giảm khả năng vận động: Trong trường hợp nặng, chấn thương gân kheo có thể gây ra tình trạng mất khả năng vận động hoàn toàn ở chân.
Khi nào nên đến gặp bác sĩ để điều trị chấn thương gân kheo?
Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu:
- Triệu chứng không cải thiện sau 2-3 ngày điều trị tại nhà: Dù đã thực hiện các biện pháp sơ cứu như chườm đá, nghỉ ngơi, nhưng tình trạng vẫn không thuyên giảm.
- Bạn muốn được đánh giá mức độ chấn thương một cách chính xác: Để có thể đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.
- Bạn là vận động viên hoặc người thường xuyên tập luyện thể thao: Để có thể sớm quay lại tập luyện một cách an toàn.
Cách chẩn đoán đau nhức ở vùng gân kheo
- Chẩn đoán lâm sàng:
- Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử chấn thương, mức độ đau và các hoạt động gây đau. Sau đó, họ sẽ kiểm tra vùng gân kheo bằng cách ấn vào vùng đau, đánh giá sự sưng tấy, co cứng hoặc yếu cơ.
- Tiếp theo, bệnh nhân ngồi trên giường hoặc sàn với hai chân duỗi thẳng phía trước. Sau đó, bệnh nhân từ từ cúi người về phía trước để cố gắng chạm vào ngón chân. Nếu đau xuất hiện ở vùng gân kheo hoặc lưng dưới, đó có thể là dấu hiệu của căng cơ gân kheo.
- Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể nằm ngửa trên bàn kiểm tra ở tư thế đầu gối gập 90 độ. Bác sĩ sẽ đẩy bàn chân và cẳng chân ra phía ngoài để xác định mức độ sưng đau và phạm vi cử động.
- Chẩn đoán hình ảnh: Bên cạnh thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI). Hình ảnh chụp MRI sẽ hiển thị hình ảnh chi tiết của các mô mềm tại khu vực phía sau đùi, giúp bác sĩ đánh giá được tình trạng sưng viêm gân, rách gân và loại trừ được các nguyên nhân gây đau khác.
Trong một số trường hợp, siêu âm cũng được thực hiện để xác định vị trí và mức độ tổn thương của chấn thương vùng gân kheo.
Cách điều trị chấn thương gân kheo hiệu quả
Chăm sóc tại nhà
Đối với chấn thương gân kheo ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể tự chăm sóc hiệu quả tại nhà bằng phương pháp RICE:
- R – Rest (Nghỉ ngơi): Bạn cần tạm dừng mọi hoạt động khi bị chấn thương để tránh làm tổn thương nặng hơn và chân có thời gian phục hồi. Có thể sử dụng nạng hoặc nẹp gối để hạn chế trọng lực đè lên vùng tổn thương.
- I – Ice (Chườm lạnh): Sử dụng túi chườm lạnh hoặc bọc đá vào khăn mềm và chườm lên vùng cơ sau đùi từ 15 – 20 phút. Hơi lạnh sẽ làm co mạch máu, giảm lưu thông máu qua vùng tổn thương, hỗ trợ giảm sưng, đau hiệu quả. Nên chườm lạnh càng sớm càng tốt trong 48 giờ đầu từ khi bị chấn thương, thực hiện 3 – 4 lần mỗi ngày.
- C – Compression (Băng ép): Sử dụng băng gạc hoặc băng vải quấn vòng quanh vùng cơ gân kheo bị tổn thương để hỗ trợ giảm sưng, đồng thời cố định cấu trúc khớp bên trong ổn định hơn. Tuy nhiên cần tránh quấn băng quá chặt, nếu vùng đùi bị đau nặng hơn hoặc kèm cảm giác tê, ngứa thì cần nới lỏng băng quấn ngay.
- E – Elevation (Nâng cao): Nâng cao vùng bị chấn thương để làm giảm sưng tấy. Người bệnh có thể kê chân lên gối, chăn gấp hoặc đệm sao cho chân cao hơn tim.
Sử dụng thuốc giảm đau
Hiện nay, bác sĩ thường kê các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, aspirin, naproxen… để giảm đau nhanh chóng cho các trường hợp chấn thương cơ vùng sau đùi. Với những ca bệnh chấn thương gân kheo nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể cần tiêm corticosteroid.
Tập vật lý trị liệu
Khi tình trạng đau đã giảm bớt, bác sĩ sẽ hướng dẫn các bài tập vật lý trị liệu để cải thiện phạm vi chuyển động và tính linh hoạt của khớp. Phương pháp này cũng giúp người bệnh tránh được tình trạng đầu gối bị vẹo trong hoặc vẹo ngoài. Các bài tập được tăng dần về thời gian và cường độ để tăng cường sức mạnh cho vùng cơ gân kheo.
Bên cạnh đó, các phương pháp điều trị như liệu pháp sóng xung kích, xoa bóp, siêu âm,… cũng được kết hợp để tăng hiệu quả điều rị, nhanh chóng phục hồi tổn thương.
Phẫu thuật
Phẫu thuật được chỉ định khi các phương pháp điều trị nêu trên không mang lại hiệu quả như mong muốn. Ngoài ra, với trường hợp chấn thương gân kheo rất nghiêm trọng, các nhóm cơ bị rách hoàn toàn dẫn đến mất ổn định vùng cơ sau đùi, làm tổn thương đến các cấu trúc liên quan khác thì bác sĩ cũng có thể chỉ định mổ để ngăn ngừa nguy cơ biến chứng.
Phục hồi chấn thương gân kheo hiệu quả tại Optimal365 Chiropractic
Một trong những lý do chính gây chấn thương cơ gân kheo là do sự mất cân bằng nhóm cơ xung quanh khớp hông, khớp gối và cột sống. Khi một hoặc nhiều khớp xương bị lệch khỏi vị trí bình thường, sẽ tạo ra áp lực không đều lên các cơ và gân. Theo thời gian, sự mất cân bằng này làm tăng nguy cơ chấn thương cho gân kheo.
Vì vậy, để điều trị tận gốc vấn đề, Optimal365 Chiropractic sẽ tiến hành xây dựng chương trình điều trị và phục hồi chấn thương chuyên biệt dành cho tình trạng chấn thương gân kheo, với sự kết hợp giữa: Trị liệu cơ chuyên sâu – Trị liệu công nghệ cao – Bài tập phục hồi chức năng.
Quy trình điều trị chấn thương gân kheo tại Optimal365 Chiropractic bao gồm:
- Trị liệu cơ chuyên sâu
Tác động sâu vào phần cơ giúp giải tỏa các điểm trigger point, cải thiện tình trạng co cứng và xơ hóa, giảm đau hiệu quả. Bên cạnh đó còn cải thiện sức mạnh nhóm cơ gân kheo, tăng tuần hoàn dinh dưỡng và phục hồi vùng cơ bị tổn thương.
- Trị liệu công nghệ cao
Tùy vào tình trạng tổn thương của cơ gân kheo, bác sĩ Optimal365 Chiropractic có thể chỉ định người bệnh thực hiện thêm liệu trình điều trị bằng điện xung, laser công suất cao, tecar, sóng xung kích Shockwave Therapy, máy kéo giãn cột sống hoặc máy điều trị laser. Đây là những thiết bị công nghệ tân tiến có công dụng giảm đau nhanh chóng, ngăn ngừa phù nề và chống viêm, hạn chế tối đa biến chứng tái phát. Ngoài ra còn giúp phá vỡ co thắt cơ tầng sâu, tăng sinh collagen, thúc đẩy quá trình phục hồi cơ gân kheo hiệu quả gấp 5 lần.
Một số biện pháp phòng ngừa chấn thương gân kheo
Chấn thương cơ gân kheo có thể phòng ngừa dựa theo những biện pháp sau đây:
- Khởi động và giãn cơ đúng cách, trước và sau khi tập luyện thể thao.
- Thực hiện các bài tập kéo căng, uốn cong vùng cơ gân kheo từ 3 – 5 phút trước và sau khi vận động.
- Thực hiện chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, cân bằng các nhóm chất và bổ sung loại thức ăn tốt cho cơ bắp.
- Chọn loại giày dép có kích thước phù hợp với chân.
- Tránh tập luyện hoặc vận động quá sức để hạn chế chấn thương chân.
Optimal365 Chiropractic đã tổng hợp chi tiết các thông tin về chấn thương gân kheo bao gồm nguyên nhân, dấu hiệu, phân loại và cách điều trị hiệu quả. Nếu bạn phát hiện bất cứ dấu hiệu nào bất thường khi bị chấn thương cơ gân kheo, hãy đặt lịch thăm khám ngay tại Optimal365 Chiropractic để được chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời.
