Viêm gân gót chân là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau nhức vùng gót, ảnh hưởng đến khả năng vận động, đặc biệt ở người thường xuyên vận động mạnh hoặc đứng lâu. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị phù hợp có thể giúp bạn kiểm soát tốt tình trạng này và phòng ngừa tái phát hiệu quả. Cùng Optimal365 Chiropractic tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Viêm gân gót chân là gì?
Viêm gân gót chân là tình trạng viêm tại gân Achilles, dải mô liên kết chắc khỏe nối cơ bụng chân với xương gót. Đây là một trong những gân lớn và chịu lực nhiều nhất trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động vận động như đi bộ, chạy nhảy hoặc leo cầu thang.
Tình trạng viêm gân xảy ra khi gân Achilles bị quá tải do vận động lặp đi lặp lại hoặc chịu áp lực kéo dài, dẫn đến các phản ứng viêm tại chỗ. Lâm sàng thường ghi nhận các triệu chứng như đau âm ỉ hoặc đau nhói vùng gót chân, đặc biệt rõ rệt vào buổi sáng sớm hoặc khi bắt đầu vận động sau thời gian nghỉ ngơi.
Nếu không được can thiệp điều trị đúng cách và kịp thời, viêm gân gót chân có thể tiến triển thành thoái hóa gân, rách gân từng phần hoặc toàn phần, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng sống của người bệnh.
Xem thêm clip dưới đây:
Nguyên nhân dẫn đến viêm gân gót chân
Viêm gân gót chân, hay còn gọi là viêm gân Achilles, là hệ quả của sự kết hợp giữa yếu tố cơ học và sinh lý bệnh học, làm phát sinh quá trình viêm và thoái hóa tại gân. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
1. Quá tải cơ học và vi chấn thương lặp lại
Các hoạt động thể chất có cường độ cao như chạy bộ, nhảy, leo cầu thang hoặc đứng lâu làm tăng lực kéo lên gân Achilles. Theo cơ chế sinh học, khi lực tác động vượt quá khả năng đàn hồi và hồi phục của gân, các sợi collagen typ I trong gân bị tổn thương vi thể. Quá trình tái cấu trúc không kịp đáp ứng sẽ dẫn đến viêm và thoái hóa từng phần. Đây là cơ chế chính trong viêm gân do quá tải chức năng.
2. Căng cơ và sai lệch cơ sinh học
Tình trạng cơ sinh học bất thường như tăng độ vòm bàn chân (pes cavus), lệch trục chi dưới hoặc vận động sai tư thế có thể dẫn đến phân bố lực không đồng đều lên gân Achilles. Hệ quả là gân phải làm việc quá mức ở một số vùng khu trú, gây tích tụ áp lực cơ học và dẫn đến viêm khu trú.
3. Suy giảm sinh lý gân do tuổi tác
Ở người trung niên trở lên, đặc biệt từ sau tuổi 40, cấu trúc gân có xu hướng thay đổi sinh hóa và vi cấu trúc: giảm mật độ sợi collagen typ I, tăng collagen typ III (ít bền vững hơn), giảm độ đàn hồi và khả năng chịu lực. Những biến đổi này làm gân dễ tổn thương hơn khi chịu tác động cơ học thông thường.
4. Giày dép không phù hợp và thay đổi tải trọng đột ngột
Mang giày gót cao hoặc giày không có lớp đệm hỗ trợ vùng gót chân làm thay đổi trục chịu lực của bàn chân, làm tăng lực căng lên gân Achilles. Ngoài ra, việc thay đổi đột ngột cường độ tập luyện mà không có giai đoạn làm quen (ví dụ tăng số km chạy mỗi tuần quá nhanh) cũng là yếu tố nguy cơ điển hình.
5. Yếu tố bệnh lý toàn thân
Một số bệnh lý mạn tính như viêm khớp dạng thấp, bệnh gout, đái tháo đường và béo phì có thể gián tiếp gây viêm gân qua các cơ chế như:
- Viêm hệ thống làm tăng cytokine tiền viêm (TNF-α, IL-1β) trong tuần hoàn, ảnh hưởng đến mô liên kết.
- Rối loạn chuyển hóa collagen trong đái tháo đường làm giảm khả năng sửa chữa gân.
- Tăng tải trọng cơ học trong béo phì làm gân phải chịu áp lực quá mức kéo dài.
Như vậy, viêm gân gót chân không đơn thuần là chấn thương tại chỗ mà còn là hệ quả của nhiều yếu tố bệnh học phức tạp. Việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả cần đánh giá cả yếu tố cơ học và bệnh lý nền đi kèm để phòng tránh tái phát lâu dài.
Viêm gân gót chân uống thuốc gì?
Thuốc đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ phục hồi trong điều trị viêm gân gót chân. Mục tiêu điều trị bằng thuốc tập trung vào việc giảm viêm, giảm đau, đồng thời tối ưu hóa điều kiện phục hồi của mô gân. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm:
1. Thuốc giảm đau không kê đơn (Paracetamol, Acetaminophen)
Paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt phổ biến, hoạt động chủ yếu thông qua cơ chế ức chế enzym cyclooxygenase (COX) tại hệ thần kinh trung ương. Mặc dù không có đặc tính chống viêm mạnh, nhưng paracetamol thường được chỉ định để giảm đau mức độ nhẹ đến trung bình ở giai đoạn sớm, khi viêm chưa lan rộng.
2. Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)
Các thuốc NSAIDs như ibuprofen, naproxen hoặc diclofenac là lựa chọn hàng đầu trong viêm gân có triệu chứng sưng đau rõ rệt. Nhóm thuốc này ức chế cả COX-1 và COX-2, từ đó giảm tổng hợp prostaglandin (chất trung gian quan trọng gây viêm, phù nề và đau tại chỗ).
Việc sử dụng NSAIDs đường uống hoặc bôi tại chỗ đều cho hiệu quả tương đối tốt trong giai đoạn viêm cấp. Tuy nhiên, cần lưu ý tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, gan thận và tim mạch khi dùng kéo dài hoặc không kiểm soát.
3. Thuốc giãn cơ
Trong một số trường hợp, viêm gân gót chân có kèm theo co cứng cơ sinh đôi hoặc cơ dép do phản ứng tự vệ của cơ thể trước tổn thương. Lúc này, thuốc giãn cơ như eperisone hoặc tolperisone có thể giúp giảm trương lực cơ bất thường, từ đó làm giảm áp lực cơ học lên gân Achilles, tạo điều kiện cho gân phục hồi.
4. Thuốc bôi ngoài da chứa hoạt chất chống viêm
Các dạng gel hoặc kem bôi có chứa diclofenac hoặc piroxicam cho phép tác dụng kháng viêm tại chỗ, đặc biệt hữu ích trong giai đoạn sưng đau khu trú. Dạng bôi ngoài da giúp hạn chế hấp thu toàn thân và giảm nguy cơ tác dụng phụ đường tiêu hóa.
Lưu ý quan trọng: Việc sử dụng thuốc trong điều trị viêm gân gót chân cần dựa trên đánh giá lâm sàng cụ thể, có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa. Lạm dụng NSAIDs hoặc tự ý dùng thuốc giãn cơ có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan, thận, và làm chậm quá trình phục hồi mô gân.
Ngoài ra, điều trị nội khoa chỉ mang tính hỗ trợ, cần kết hợp song song với các biện pháp phục hồi chức năng, vật lý trị liệu và thay đổi thói quen vận động để đạt hiệu quả tối ưu.
Cách điều trị viêm gân gót chân không dùng thuốc, an toàn
Bên cạnh việc dùng thuốc, nhiều phương pháp không dùng thuốc đã được chứng minh hiệu quả trong việc giảm đau, phục hồi gân và ngăn ngừa tái phát. Một số phương pháp phổ biến bao gồm:
- Nghỉ ngơi và điều chỉnh vận động: Hạn chế các hoạt động gây áp lực lên gót chân như chạy, nhảy. Nếu cần thiết, bạn có thể sử dụng nẹp hoặc gối nâng gót để giảm áp lực cơ học trong lúc di chuyển.
- Chườm lạnh: Áp dụng chườm lạnh trong 15-20 phút/lần, vài lần mỗi ngày giúp giảm viêm, sưng và đau.
- Vật lý trị liệu: Các bài tập kéo giãn gân Achilles, cơ bắp chân (gastrocnemius và soleus) và nhóm cơ bàn chân có thể giúp cải thiện độ linh hoạt, tăng cường sức mạnh, giảm nguy cơ tái phát.
- Liệu pháp sóng xung kích (Shockwave Therapy): Một số trường hợp viêm gân mạn tính có thể được chỉ định liệu pháp sóng xung kích để kích thích quá trình sửa chữa mô, thúc đẩy tuần hoàn máu tại chỗ.
- Trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic): Phương pháp Chiropractic giúp giải phóng áp lực lên hệ cơ xương khớp thông qua các kỹ thuật nắn chỉnh, hỗ trợ phục hồi cấu trúc và chức năng của bàn chân, cổ chân. Đây là phương pháp không xâm lấn, không dùng thuốc, mang lại hiệu quả điều trị lâu dài.
Optimal365 Chiropractic là một trong những địa chỉ uy tín trong điều trị viêm gân gót chân bằng phương pháp Chiropractic tại TP.HCM. Tại đây, người bệnh được đánh giá kỹ lưỡng về cấu trúc vận động và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa bởi đội ngũ bác sĩ được đào tạo bài bản. Đặc biệt, phương pháp điều trị kết hợp cùng bài tập phục hồi chức năng giúp cải thiện khả năng vận động và ngăn ngừa tái phát hiệu quả.
Cách phòng ngừa viêm gân gót chân
Viêm gân gót chân thường xảy ra khi gân Achilles, gân lớn nhất cơ thể nối giữa cơ bắp chân và xương gót bị tổn thương do quá tải, ma sát kéo dài hoặc lão hóa. Khi gân phải chịu áp lực cơ học lặp đi lặp lại mà không có thời gian phục hồi, các sợi collagen trong gân dễ bị viêm vi thể, dẫn đến đau, cứng và suy giảm chức năng vận động. Việc chủ động phòng ngừa có thể làm giảm đáng kể nguy cơ khởi phát bệnh lý này, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao như vận động viên, người trung niên hoặc người thừa cân béo phì.
Các biện pháp phòng ngừa được khuyến nghị bao gồm:
- Khởi động giúp làm nóng cơ và tăng lưu lượng máu đến các mô mềm như gân, cơ. Điều này giúp gân Achilles trở nên linh hoạt và sẵn sàng chịu tải, từ đó giảm nguy cơ rách vi thể và phản ứng viêm sau vận động.
- Các bài tập kéo giãn cơ bụng chân (gastrocnemius và soleus) giúp giảm áp lực kéo căng lên gân Achilles trong khi vận động. Khi các nhóm cơ liên quan đủ khỏe và linh hoạt, gân sẽ ít bị quá tải hơn khi vận động lặp lại hoặc mang vác nặng.
- Giày có đệm gót, hỗ trợ vòm bàn chân và vừa vặn với kích thước bàn chân sẽ giúp phân tán áp lực đều trên bàn chân khi bước đi. Điều này đặc biệt quan trọng để hạn chế áp lực tập trung lên vùng gót, nơi gân Achilles bám vào xương gót.
- Trọng lượng cơ thể lớn làm tăng áp lực lên hệ thống gân cơ bàn chân, đặc biệt là trong các hoạt động chịu tải như đi bộ, chạy hoặc đứng lâu. Thừa cân cũng liên quan đến tình trạng viêm toàn thân mạn tính, làm chậm quá trình phục hồi vi mô trong gân.
- Tăng dần thời gian và cường độ luyện tập cho phép gân và cơ thích nghi với tải trọng mới, tránh tình trạng viêm gân do tăng tải đột ngột. Các nghiên cứu cho thấy thay đổi cường độ tập luyện quá nhanh là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm gân ở vận động viên và người tập thể thao nghiệp dư.
Lời kết
Viêm gân gót chân là một tình trạng dễ gặp ở cả người trẻ năng động lẫn người trung niên. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán và điều trị đúng cách, hầu hết trường hợp đều phục hồi tốt mà không cần can thiệp phẫu thuật. Đừng bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo ban đầu, việc lắng nghe cơ thể và chủ động chăm sóc sớm sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe xương khớp và chất lượng cuộc sống lâu dài.
Nếu bạn đang tìm kiếm một phương pháp điều trị bảo tồn, không dùng thuốc và đảm bảo an toàn, hãy cân nhắc đến liệu pháp bảo tồn, không xâm lấn, an toàn tại Optimal365 Chiropractic – địa chỉ uy tín đồng hành cùng nhiều bệnh nhân trong hành trình phục hồi chức năng gót chân và cải thiện sức khỏe cơ xương khớp nhé!
