Đau cột sống vùng thắt lưng là hiện tượng mà rất nhiều người gặp phải, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Bạn có thể bị đau vì nhiều lý do: từ thói quen ngồi sai tư thế, thiếu vận động cho đến những bệnh lý như thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm. Nếu tình trạng đau lưng kéo dài và không được điều trị đúng cách, nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, giấc ngủ và đời sống thường ngày. Trong bài viết này, hãy cùng Optimal365 Chiropractic tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị tình trạng này nhé.
Thế nào là đau cột sống vùng thắt lưng?
Đau cột sống vùng thắt lưng là tình trạng đau nhức, co cứng hoặc tê bì xảy ra ở khu vực từ dưới xương sườn cuối cùng đến ngang hông. Đây là một vấn đề phổ biến trong thực hành lâm sàng, có thể gặp ở mọi lứa tuổi và ngành nghề.
Phân loại mức độ đau
- Đau nhẹ: Thường chỉ ê ẩm, khó chịu đôi chút, nhất là sau khi ngồi lâu hoặc mới thức dậy.
- Đau vừa: Cơn đau rõ ràng hơn, có thể gây trở ngại khi gập người, cúi xuống hoặc xoay người.
- Đau nặng: Đau buốt, khó di chuyển, thậm chí đau kéo dài trên 12 tuần (mãn tính). Nhiều trường hợp cần can thiệp y tế.
Thống kê cho thấy, 25% dân số trưởng thành ở Mỹ bị đau thắt lưng trong 3 tháng gần nhất, con số này có thể lên tới 50% trong vòng một năm. Ở Việt Nam, đau thắt lưng chiếm 2% dân số và lên tới 17% ở người trên 60 tuổi, đặc biệt thường gặp ở nữ giới với tỷ lệ mắc tăng theo độ tuổi.
Nguyên nhân gây đau cột sống vùng thắt lưng
Nguyên nhân cơ học dẫn đến đau cột sống vùng thắt lưng
Căng giãn cơ và dây chằng quá mức là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau lưng. Khi thực hiện các hoạt động như khuân vác nặng, xoay người đột ngột hoặc duy trì tư thế sai trong thời gian dài, các cơ và dây chằng vùng thắt lưng bị căng quá mức, dẫn đến đau nhức và giảm khả năng vận động.
Thoái hóa đĩa đệm là tình trạng đĩa đệm cột sống bị mất nước và suy yếu theo thời gian. Theo nghiên cứu của National Institutes of Health, quá trình thoái hóa này làm giảm khả năng giảm xóc của đĩa đệm, khiến cột sống dễ tổn thương và gây đau thắt lưng kéo dài.
Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra ngoài và chèn ép lên rễ thần kinh. Tình trạng này có thể gây đau nhói, tê bì lan xuống chân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Các chuyên gia từ Mayo Clinic cho biết, thoát vị đĩa đệm thường gặp ở những người lao động nặng hoặc có thói quen ngồi sai tư thế.
Hẹp ống sống là bệnh lý khiến không gian bên trong cột sống bị thu hẹp, tạo áp lực lên tủy sống và rễ thần kinh. Theo nghiên cứu đăng trên Spine Health, hẹp ống sống thường gặp ở người lớn tuổi và có thể gây đau lưng kèm theo tê yếu chân, ảnh hưởng đến khả năng đi lại.
Gai cột sống hình thành do quá trình thoái hóa xương khớp, dẫn đến sự phát triển bất thường của gai xương. Khi gai xương chèn ép lên dây thần kinh hoặc các mô mềm xung quanh, người bệnh sẽ cảm thấy đau nhức, đặc biệt khi vận động.
Vẹo cột sống là tình trạng cong bất thường của cột sống, khiến áp lực dồn không đều lên các đốt sống và đĩa đệm. Theo Hiệp hội Cột sống Hoa Kỳ (SRS), vẹo cột sống có thể gây mất cân bằng tư thế, đau mỏi kéo dài và ảnh hưởng đến chức năng vận động.
Nguyên nhân bệnh lý dẫn đến đau cột sống vùng thắt lưng
Bệnh lý toàn thân như loãng xương, viêm cột sống dính khớp hay ung thư di căn có thể là nguyên nhân gây đau thắt lưng. Theo Johns Hopkins Medicine, các bệnh lý này làm suy yếu cấu trúc xương và gây đau lưng mãn tính kèm theo nhiều triệu chứng khác như giảm chiều cao, biến dạng cột sống hoặc sụt cân nhanh.
Nhiễm trùng cột sống là một nguyên nhân ít gặp nhưng có thể gây đau thắt lưng nghiêm trọng. Theo nghiên cứu của Cleveland Clinic, vi khuẩn hoặc vi-rút có thể xâm nhập vào cột sống, gây viêm và tổn thương đốt sống. Triệu chứng thường đi kèm với sốt, ớn lạnh và đau nhức kéo dài.
Theo y học cổ truyền, đau thắt lưng thuộc chứng Yêu thống và có mối liên hệ mật thiết với tạng thận. Các yếu tố như phong hàn thấp (gió, lạnh, ẩm), khí huyết kém lưu thông hoặc thận khí suy yếu đều có thể dẫn đến đau thắt lưng kéo dài.
Yếu tố lối sống và tâm lý gây đau cột sống vùng thắt lưng
Tư thế xấu trong sinh hoạt hàng ngày có thể gây áp lực lớn lên cột sống thắt lưng. Việc ngồi làm việc trong thời gian dài mà không thay đổi tư thế hoặc sử dụng ghế không phù hợp có thể làm tăng nguy cơ đau lưng.
Ít vận động là yếu tố làm suy yếu cơ bắp vùng lưng, khiến cột sống mất đi sự hỗ trợ tự nhiên. Việc không tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm sức mạnh cơ cốt lõi, tăng nguy cơ thoái hóa cột sống và đau lưng mãn tính.
Thừa cân béo phì làm gia tăng áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng. Bên cạnh đó, người thừa cân có nguy cơ cao mắc các bệnh lý cột sống như thoái hóa đĩa đệm và gai cột sống, dẫn đến đau nhức kéo dài và giảm khả năng vận động.
Yếu tố tâm lý như căng thẳng, lo âu có thể làm trầm trọng hơn tình trạng đau thắt lưng. Ngoài ra, những người mắc chứng đau lưng mãn tính có nguy cơ cao bị rối loạn lo âu và trầm cảm, làm giảm hiệu quả điều trị.
Ai dễ mắc đau cột sống vùng thắt lưng?
Nữ giới
Phụ nữ có nguy cơ cao mắc đau thắt lưng, đặc biệt sau giai đoạn mãn kinh. Sự thay đổi nội tiết tố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp, làm tăng nguy cơ thoái hóa cột sống và đau lưng kéo dài.
Người lớn tuổi
Càng lớn tuổi, nguy cơ đau thắt lưng càng cao do quá trình lão hóa tự nhiên. Cột sống dần mất đi độ linh hoạt, đĩa đệm giảm khả năng đàn hồi, dễ bị tổn thương và gây đau nhức.
Người lao động nặng
Những công việc yêu cầu mang vác nặng hoặc lặp đi lặp lại các động tác quá sức có thể làm tăng áp lực lên cột sống. Về lâu dài, điều này gây tổn thương đĩa đệm, dây chằng và làm cột sống nhanh chóng thoái hóa.
Người có lối sống ít vận động
Ngồi nhiều, ít vận động có thể làm suy yếu nhóm cơ nâng đỡ cột sống, khiến cột sống dễ bị tổn thương. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở nhân viên văn phòng hoặc những người có thói quen ngồi lâu mà không thay đổi tư thế.
Người có tiền sử chấn thương cột sống
Các chấn thương trước đó dù nhẹ hay nặng đều có thể để lại hậu quả lâu dài. Chấn thương có thể làm tổn thương dây chằng, đĩa đệm hoặc đốt sống, khiến cột sống mất ổn định và dễ bị đau nhức hơn.
Người có bất thường trục chi dưới
Những sai lệch trong cấu trúc cơ xương như chân không đều, lệch xương chậu có thể gây mất cân bằng trọng lực cơ thể. Điều này làm tăng áp lực lên cột sống và dẫn đến tình trạng đau lưng mãn tính.
Người từng phẫu thuật cột sống
Sau phẫu thuật, cột sống có thể mất đi sự ổn định vốn có, dẫn đến nguy cơ đau tái phát. Một số trường hợp có thể gặp tình trạng mô sẹo phát triển bất thường, gây đau và hạn chế vận động.
Người bị yếu cơ
Cơ bắp vùng lưng và bụng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ cột sống. Khi các nhóm cơ này bị yếu, cột sống dễ bị tổn thương hơn, làm tăng nguy cơ đau lưng.
Người có yếu tố di truyền
Nếu trong gia đình có người mắc bệnh về cột sống, nguy cơ mắc bệnh của thế hệ sau cũng cao hơn. Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xương khớp và khả năng thích nghi của cột sống.
Người có tư thế lao động không đúng
Tư thế ngồi, đứng, làm việc không đúng cách có thể tạo áp lực lên cột sống, gây căng thẳng kéo dài. Những thói quen như cúi gập người sai cách, ngồi lâu không thay đổi tư thế có thể dẫn đến đau thắt lưng.
Ngoài ra, đau thắt lưng còn có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường như thời tiết thay đổi, nhịp sinh hoạt không đều đặn hoặc thói quen sinh hoạt thiếu khoa học.
Triệu chứng và biến chứng khi đau cột sống vùng thắt lưng
Triệu chứng đau cột sống vùng thắt lưng
Đau lan xuống chân (đau thần kinh tọa): Thường gặp khi rễ thần kinh bị chèn ép, gây đau từ thắt lưng xuống đùi, cẳng chân và có thể lan tới ngón chân cái (nếu tổn thương rễ L5). Cơn đau có thể kèm theo cảm giác tê bì, nặng nề hoặc nóng rát như kim châm.
Hạn chế vận động cột sống thắt lưng: Người bệnh gặp khó khăn khi cúi, ngửa hoặc xoay người do đau và căng cơ.
Co cứng cơ cạnh cột sống: Các cơ vùng thắt lưng có thể bị co cứng, làm gia tăng mức độ đau khi vận động.
Đau tăng khi vận động hoặc thay đổi tư thế: Cơn đau có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi đứng lâu, ngồi sai tư thế hoặc thực hiện các động tác đột ngột.
Rối loạn cảm giác chi dưới: Xuất hiện tê bì hoặc mất cảm giác ở chân, ảnh hưởng đến khả năng vận động.
Rối loạn cơ vòng: Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể bị bí tiểu, tiểu không tự chủ hoặc đại tiện không tự chủ.
Các triệu chứng khác: Nếu đau lưng là biểu hiện của bệnh lý toàn thân, có thể kèm theo sốt, sụt cân nhanh hoặc suy giảm sức khỏe nghiêm trọng.
Biến chứng khi đau cột sống vùng thắt lưng
Chèn ép rễ thần kinh nghiêm trọng: Dẫn đến đau dữ dội, yếu cơ, teo cơ và mất cảm giác kéo dài. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể gây liệt.
Hẹp ống sống: Làm tăng áp lực lên dây thần kinh, gây đau, tê bì, yếu chân và ảnh hưởng đến chức năng đại tiểu tiện.
Trượt thân đốt sống: Khi đốt sống bị trượt ra khỏi vị trí bình thường, có thể gây mất vững cột sống và chèn ép thần kinh.
Gãy xương cột sống: Ở người lớn tuổi có loãng xương, cột sống có thể bị gãy ngay cả khi không có chấn thương rõ ràng, gây đau dữ dội và hạn chế vận động.
Biến dạng cột sống: Gù lưng, cong vẹo cột sống hoặc dính khớp có thể xảy ra trong các bệnh lý viêm cột sống hoặc thoái hóa nặng.
Rối loạn cơ vòng: Khi dây thần kinh kiểm soát bàng quang và ruột bị tổn thương nghiêm trọng, người bệnh có thể mất kiểm soát đại tiểu tiện.
Ảnh hưởng đến lồng ngực và các cơ quan khác: Một số trường hợp có thể gây đau ngực, khó thở hoặc ảnh hưởng đến tiêu hóa.
Dấu hiệu của bệnh lý toàn thân: Nếu đau thắt lưng là triệu chứng của một bệnh như ung thư di căn cột sống, bệnh nhân có thể gặp biến chứng nghiêm trọng như gãy xương bệnh lý, chèn ép tủy sống hoặc suy kiệt toàn thân.
Phương pháp điều trị đau cột sống vùng thắt lưng
Để điều trị đau cột sống vùng thắt lưng hiệu quả, cần kết hợp nhiều phương pháp từ y học hiện đại đến y học cổ truyền. Mục tiêu điều trị không chỉ giảm đau mà còn phục hồi chức năng cột sống, ngăn ngừa tái phát.
Nguyên tắc điều trị chung
Xác định nguyên nhân: Để điều trị hiệu quả, cần tìm ra nguyên nhân chính gây đau, chẳng hạn như thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, hoặc căng cơ do thói quen sinh hoạt sai.
Giảm đau và kiểm soát triệu chứng: Dùng thuốc giảm đau, vật lý trị liệu hoặc các biện pháp hỗ trợ giúp kiểm soát cơn đau cấp tính và mạn tính.
Phục hồi chức năng cột sống: Tăng cường cơ lưng, cơ bụng và cải thiện tư thế để giúp cột sống hoạt động linh hoạt hơn.
Thay đổi lối sống: Duy trì tư thế đúng, tăng cường vận động và tránh các thói quen có hại để ngăn ngừa tái phát.
Kết hợp nhiều phương pháp: Điều trị bằng thuốc nên đi kèm với vật lý trị liệu, luyện tập và điều chỉnh lối sống để đạt hiệu quả tối ưu.
Hạn chế phẫu thuật khi có thể: Phẫu thuật chỉ nên được cân nhắc khi các phương pháp điều trị nội khoa không mang lại kết quả.
Điều trị theo y học hiện đại
Điều trị bằng thuốc
Thuốc giảm đau: Tùy theo mức độ đau, có thể dùng thuốc giảm đau thông thường hoặc thuốc giảm đau thần kinh.
Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các loại thuốc như ibuprofen, naproxen giúp giảm đau và viêm hiệu quả.
Thuốc giãn cơ: Giảm co cứng cơ, đặc biệt hữu ích khi đau thắt lưng do căng cơ kéo dài.
Tiêm corticosteroid: Khi đau nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid vào ngoài màng cứng hoặc khớp để giảm viêm và đau.
Điều trị không dùng thuốc
Nghỉ ngơi hợp lý: Khi đau cấp tính, có thể cần nghỉ ngơi tại giường trong 3-5 ngày. Tuy nhiên, không nên nằm quá lâu vì có thể làm yếu cơ và kéo dài thời gian hồi phục.
Vật lý trị liệu: Các bài tập giúp tăng cường cơ lưng, cơ bụng, cải thiện tư thế và tăng tầm vận động. Người bệnh nên thực hiện theo hướng dẫn của chuyên gia.
Mang đai hỗ trợ thắt lưng: Giúp cố định cột sống và giảm áp lực khi vận động hoặc ngồi lâu.
Chườm nóng/lạnh: Chườm lạnh có tác dụng giảm viêm, trong khi chườm nóng giúp giãn cơ và tăng tuần hoàn máu.
Bơi lội: Một hình thức tập luyện tốt, giúp tăng cường cơ lưng mà không gây áp lực lên cột sống.
Phẫu thuật (nếu cần thiết)
Phẫu thuật chỉ được áp dụng trong trường hợp thoát vị đĩa đệm nặng, trượt đốt sống hoặc khi điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả sau 3 tháng.
Đặc biệt cần cân nhắc phẫu thuật nếu bệnh nhân có dấu hiệu ép rễ thần kinh nặng như teo cơ nhanh, rối loạn cảm giác hoặc rối loạn cơ tròn (tiểu tiện, đại tiện mất kiểm soát).
Các biện pháp phòng ngừa đau cột sống vùng thắt lưng
- Duy trì tư thế đúng
Khi ngồi, cần giữ thẳng lưng, vai thả lỏng, đầu thẳng hàng với cột sống để giảm áp lực lên đĩa đệm và các cơ hỗ trợ. Tránh ngồi cúi gập người hoặc khom lưng quá lâu, vì điều này có thể làm tăng tải trọng lên vùng thắt lưng, gây căng cơ và thoái hóa đĩa đệm sớm.
Khi đứng, nên phân bổ trọng lượng đều trên hai chân, tránh đứng nghiêng một bên quá lâu để hạn chế sự mất cân bằng cột sống. Khi nâng vật nặng, cần dùng lực từ chân thay vì lưng, giữ lưng thẳng, gập đầu gối và nâng vật lên từ từ để tránh tổn thương cột sống.
- Luyện tập thể dục thường xuyên
Duy trì chế độ tập luyện phù hợp giúp cải thiện sức mạnh cơ lưng và cơ bụng – hai nhóm cơ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và ổn định cột sống. Các bài tập như plank, gập bụng nhẹ, kéo giãn cột sống hoặc yoga có thể giúp giảm áp lực lên vùng thắt lưng và tăng cường độ linh hoạt. Tránh các bài tập tác động mạnh lên cột sống như nhảy dây, chạy bộ trên bề mặt cứng hoặc nâng tạ nặng mà không có kỹ thuật đúng.
- Kiểm soát cân nặng
Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng, khiến đĩa đệm dễ bị chèn ép và thoái hóa nhanh hơn. Chế độ ăn uống cân đối, giàu canxi, vitamin D và protein giúp duy trì xương chắc khỏe và giảm nguy cơ loãng xương – một yếu tố liên quan đến đau lưng mãn tính. Duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) ở mức hợp lý và tránh tăng cân đột ngột để bảo vệ cột sống khỏi những tổn thương không mong muốn.
- Hạn chế lao động quá sức
Tránh các hoạt động thể chất cường độ cao, đặc biệt là các động tác lặp đi lặp lại hoặc kéo dài trong thời gian dài có thể gây viêm gân, căng cơ hoặc thoái hóa đĩa đệm. Khi làm việc, đặc biệt là những người có công việc đòi hỏi phải mang vác nặng, nên sử dụng các thiết bị hỗ trợ như đai lưng, xe đẩy để giảm tải áp lực lên cột sống. Nếu công việc yêu cầu ngồi lâu, nên thay đổi tư thế mỗi 30-45 phút, đứng lên đi lại nhẹ nhàng hoặc thực hiện các động tác kéo giãn cột sống.
- Tái khám định kỳ
Đối với những người có tiền sử đau cột sống thắt lưng, việc tái khám định kỳ giúp theo dõi tình trạng tiến triển, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để can thiệp kịp thời. Bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp kiểm tra như chụp X-quang, MRI hoặc đo mật độ xương nếu cần thiết để đánh giá tình trạng cột sống.Việc điều chỉnh phương pháp điều trị theo từng giai đoạn giúp đảm bảo hiệu quả tối ưu, hạn chế nguy cơ biến chứng và giảm thiểu tái phát.
Lời kết
Đau cột sống vùng thắt lưng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như thói quen ngồi sai tư thế, ít vận động, các bệnh lý xương khớp và cả chấn thương. Nếu bạn đang gặp vấn đề về cột sống, hãy để các chuyên gia tại Optimal365 Chiropractic đồng hành cùng bạn với phương pháp trị liệu thần kinh cột sống an toàn, không dùng thuốc, giúp giảm đau hiệu quả và phục hồi chức năng cột sống toàn diện..
